Qarışıq seçki sisteminin bərpası və çoxpartiyalı parlament formalaşdırılması ehtimalları reallaşacaqmı?
Uzun müddətdir ki, Azərbaycanda proporsional seçki sisteminin bərpası ilə bağlı təkliflər səsləndirilir. Əsasən də Milli Məclisdən kənarda qalan siyasi təşkilatlar hazırkı majoritar seçki sistemi ilə parlamentdə mandat əldə etməyin çətin olduğunu qeyd edirlər. Partiyaların əsas təkliflərindən biri də qarışıq seçki sisteminin olmasıdır – yarı majoritar, yarı proporsional.
Xüsusən də bu il keçirilən növbədənkənar parlament seçkilərindən əvvəl marafona qoşulan və qoşulmayan siyasi qüvvələrin tələblərindən biri seçki mühitinin yaxşılaşması, seçki komissiyalarının tərkibinin dəyişdirilməsi idisə, digəri məhz proporsional və ya qarışıq seçki sisteminin barpası ilə bağlı idi. Partiyalar hesab edirlər ki, bu sistem bərpa olunarsa, deputat yeri qazanmaq şansları çoxalar.
Qeyd edək ki, dünya təcrübəsində seçki sisteminin iki əsas tipi – majoritar və proporsional seçki sistemləri mövcuddur. Bunlardan əlavə, bir sıra ölkələrdə hər iki sistemin ayrı-ayrı ünsürlərini özündə əks etdirən qarışıq seçki sistemi adlanan forma da tətbiq edilir. Azərbaycanda da 2002-ci ilə qədər qarışıq seçki sistemi mövcud olub. Belə ki, 125 deputatın 25-i proporsional, 100-ü majoritar sistem üzrə seçilib. 2002-ci ilin 29 avqustunda keçirilən referendumda qarışıq seçki sistemi ləğv edilib və sırf majoritar sistemə keçilib. Bu sistem hələ də qalmaqdadır.
Görünən odur ki, hökumət yenidən ölkəmizdə qarışıq seçki sisteminə keçməkdə xoş niyyət göstərir. Milli Məclisə bu ilin 9 fevralında keçirilən növbədənkənar seçkilərdən sonra, parlamentdə vəzifələr bölünərkən, azsaylı partiya funksionerləri və müstəqil namizədlər də görəvləndirildilər. Məsələn, Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasından (VHP) deputat seçilən Fəzail İbrahimliyə vitse-spiker postu həvalə edildi. Və yaxud da digər siyasi partiya təmsilçilərindən komitə sədrinin müavini olanlar var.
Başqa bir ehtimal da payızda referendum keçiriləcəyi ilə bağlı fikirlərdir. Ehtimallar da ondan qaynaqlanır ki, Prezident İlham Əliyev 6-cı çağırış Milli Məclisin ilk iclasında nitqi zamanı ölkədə olan bütün sağlam siyasi partiyalarla hakimiyyətin əməkdaşlıqda maraqlı olduğunu bildirdi. Bundan sonra Prezident Administrasiyasının Siyasi partiyalar və qanunvericilik hakimiyyəti ilə əlaqələr şöbəsinin rəhbəri Ədalət Vəliyev səviyyəsində parlamentdə təmsil olunan və olunmayan partiyaların rəhbərləri ilə görüşlər keçirildi. Siyasi dialoq mühitinin yaranmasına hakimiyyətin maraqlı olması, referendum ehtimallarını bir qədər də gücləndirir.
Anar Bayramoğlu