Bu cür rezervatlar Rusiya və Türkiyə kimi qonşu ölkələrdə mövcuddur
Ölkəmizin azad edilmiş əraziləri müharibə nəticəsində dağıdıldı və işğalçı qüvvələrin vandalizmi səbəbindən bu bölgənin ətraf mühiti çox böyük ziyan gördü. İndi Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi (ETSN) orada bəzi fauna növlərinin bərpası üçün tədbirlər görür. Bu sahədə konkret təkliflər hazırlanıb, ərazinin təmizlənməsindən sonra tam olaraq həyata keçiriləcək planlar var.
Beləliklə, Qarabağa ceyranların buraxılması planlaşdırılır. Ölkədə artıq bu heyvanların reintroduksiyası təcrübəsi var. Bir neçə il əvvəl Şirvan Milli Parkından Acınohur düzünə ceyranlar sərbəst buraxılmışdı.
Bu ərazidə ixtiofaunanın bərpasına gəlincə, ETSN Qubadlı rayonunda, Qılıcan kəndi yaxınlığında, Həkəri və Bərgüşad çaylarında “Qırmızı Kitab”a adı düşən çay fareli buraxılması üçün bir tədbir keçirdi. Daha əvvəl Zangilan bölgəsində rəngbərəng farellər çaya buraxılmışdı.
Nazirliyin Su Hövzələrində Bioloji Resursların Artırılması və Mühafizəsi Departamentinin direktor əvəzi Mehman Axundovun AYNA-ya verdiyi məlumata görə, ixtiofaunanın vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş tədbirlər sistemli şəkildə davam etdiriləcək: “Ancaq nəzərə alınmalıdır ki, bu ərazidə axan bəzi çaylar mənbəyini mis, molibden və s. zənginləşdirən müəssisələrin yerləşdiyi Ermənistan ərazisindən götürür. Bu müəssisələrin tullantıları, eləcə də kənd təsərrüfatı tullantıları çaylara tökülür ki, bu da çayların və faunanın vəziyyətinə mənfi təsir göstərməyə bilməz”.
Heyvanları Mühafizə Cəmiyyətinin sədri Azər Qarayev də AYNA-ya şərhində deyib ki, uzun müddət əziyyət çəkən Qarabağ torpağının nəhayət vətənə qayıtması Azərbaycanın müasir tarixindəki ən mühüm hadisədir: “Qarabağda təbiətin bərpasından danışarkən vurğulamaq istəyirəm ki, Şuşada “Xarıbülbül” festivalının açılışını izləyəndə məni bu ərazinin mənzərələri tam mənada heyran etdi. Heyrətamizdir. Bir quş uçuşu görüntülərindən belə, yaşadığı bəlalara baxmayaraq, bu bölgənin təbiətinin nə qədər əzəmətli və hər şeyə qadir olduğunu görə bilərsiniz”.
Onun sözlərinə görə, hazırda ətraf mühit strukturları vəziyyəti təhlil etmək üzərində işləyir və əgər işğal illərində orada bəzi təbii fauna növləri yoxa çıxıbsa, təbii şəkildə bərpa oluna bilmirsə, onda onun reintroduksiyası barədə düşünmək lazımdır: “Söhbət bu ərazidə məskunlaşan, özü də o qədər də keçmişdə yaşamayan növlərdən gedir. Ümumiyyətlə, vəhşi təbiətə istirahət vermək vacibdir və o, öz-özünü bərpa edəcək - lakin vəziyyətdən asılı olaraq bu proses tez və ya yavaş gedə bilər”.
“Təbiətə müdaxilə etmək heç də həmişə səmərəli olmur, çünki o zaman bir təhrif, yanlış formalaşma ola bilər və mən buna qarşı xəbərdar etmək istəyirəm. Ümumiyyətlə, bu mövzuda daha çox danışmalıyıq, çünki indi bu bölgədə təbiətin qorunmasından daha çox iqtisadiyyatın, infrastrukturun, turizmin bərpasından bəhs olunur”, - deyə Qarayev bildirib.
Heyvan hüquqları müdafiəçisi bu ərazidə su və hava da daxil olmaqla, hər şeyin qorunduğu bir biosfer qoruğu (rezervat) yaradılmasını təklif edir: “Bura bölgənin genofondunu və təbii ekosistemləri qorumaq üçün yaradılmış xüsusi qorunan bir təbiət ərazisidir. Ölkə ərazisində hələ belə bir rezervat yoxdur, lakin Zaqatala-Balakən Biosfer Qoruğunun yaradılması layihəsi artıq həyata keçirilir, icra müddəti dörd ildir. Bu cür rezervatlar Rusiya və Türkiyə də daxil olmaqla bir çox ölkədə mövcuddur”.
Qarabağda bir biosfer qoruğu yaradılsa, Qarayevin vurğuladığı kimi, bu bölgənin təbiətinin özünə gəlməsi daha asan olacaq və sonra bu ərazilər milli parklar statusuna keçirilə bilər, orada zonalaşdırma aparmaq olar. Və yalnız bundan sonra insan üçün məhdud sayda iqtisadi fəaliyyət növünün inkişafı müzakirə edilə bilər.