Hökumət tikintisi yarımçıq qalmış binalarla maraqlanmağa başlayıb – onların taleyi necə olacaq?
Ölkədə bir çox tikinti layihələri bu və ya digər səbəbdən uzun müddət yarımçıq qalıb. Yarımçıq tikililər istismar edilmir, bu isə o deməkdir ki, əslində, xeyli vəsait qoyulmasına baxmayaraq, onlar gəlir gətirmir.
İqtisadiyyat nazirinin müavini Sevinc Həsənova parlamentin plenar iclasında “2022-ci il dövlət büdcəsi haqqında” qanun layihəsinin ikinci oxunuşda müzakirəsi zamanı deyib ki, hökumət bu sahədə mövcud problemləri anlayır. Onun sözlərinə görə, bununla bağlı İqtisadiyyat Nazirliyində İşçi Qrup yaradılıb və bütün rayonlarda yarımçıq tikintilərin monitorinqi aparılacaq. Onlardan ən mühümlərinin tikintisinin başa çatması üçün Dövlət İnvestisiya Proqramına daxil ediləcək.
Azərbaycan Rieltorlar Assosiasiyasının (ARA) icraçı direktoru Elnur Azadov AYNA-ya şərhində deyib ki, Sovet İttifaqı dağılandan sonra həm böyük şəhərlərdə, həm də bölgələrdə bir çox binalar yarımçıq qalıb: “Paytaxtda və digər iri şəhərlərdə obyektlərin əksəriyyəti özəlləşdirilib, bərpa olunub və hazırda istifadədədir. Regionlarda isə vəziyyət fərqlidir. Kommersiya nöqteyi-nəzərindən dövlətin balansında qalan bu inzibati binaların, sənaye müəssisələrinin, elmi-tədqiqat və tədqiqat obyektlərinin, kənd təsərrüfatı obyektlərinin və digər uzunmüddətli tikinti layihələrinin əksəriyyəti sərmayə cəlb etmək, dövlətdən satın almaq üçün maraqlı deyildi. Bölgələrdə belə obyektlər çoxdur”.
Onun sözlərinə görə, bu obyektlərin zahirən şəhərin, rayonun memarlıq görkəmini korladığını, ildən-ilə köhnəldiyini, 30 ildir özəlləşdirilmədiyini nəzərə alaraq, dövlət öz balansında olan bütün yarımçıq tikililərin monitorinqini keçirməkdə maraqlıdır: “Strateji əhəmiyyətli əmlaklar dövlət investisiya proqramına daxil ediləcək, qalanları isə, böyük ehtimalla, satışa çıxarılacaq ki, investorlar həmin obyektləri öz vəsaitləri hesabına bərpa etsin və özəlləşdirsin. Bu, düzgün yanaşmadır, çünki ölkədə SSRİ-nin dağılmasından sonra bu günə kimi özəlləşdirilməyən 120-dən çox sənaye müəssisəsi var. Onların arasında tikintisi başa çatmamış və ya qismən dağılmış binalar da var. Bu müəssisələrin balans dəyəri yüksəkdir və 25 ildən artıqdır ki, özəlləşdirmə prosesində maraqlı olmayıblar”.
Mütəxəssis işləməyən iri sənaye müəssisələrinin dayanıqlılıq səbəbindən sadəcə köhnəlməsi probleminə də toxunub: “Onların çoxu səhmdar cəmiyyətə çevrilib, amma işləmir. Onların daha çox fiziki aşınması var, balans dəyərini itirirlər. Onların yerləşdiyi torpaqlar əvvəllər sənaye təyinatlı olub, lakin hazırda Bakı şəhərinin baş planı hazırlandığından, yəqin ki, yaşayış massivlərinin yerləşdiyi ərazidə qalmayacaqlar”.
“Gələcəkdə bu səhmdar müəssisələrin taleyini müəyyən etmək lazım gələcək. Onlar özəlləşdirilmir və tikinti şirkətinin səhmdar cəmiyyəti almaq, onu özəlləşdirmək, torpağın təyinatını dəyişmək, orada məsələn, yaşayış kompleksi tikmək, çox mürəkkəb prosesdir. Şəhər daxilində yerləşən müəssisələrin qalıqları köhnəlir, şəhərin mənzərəsini korlayır və onların gələcək taleyi bugünkü yanaşma ilə onilliklər ərzində həll olunmaya bilər”, - deyə Azadov vurğulayıb.
Özəl sektorda uzunmüddətli tikintiyə gəlincə, həmsöhbətimizin dediyinə görə, bu da müxtəlif bazar seqmentlərindən ibarətdir: “Buraya çoxmənzilli yaşayış kompleksləri və müxtəlif təyinatlı ticarət obyektləri, eləcə də şəhər ətrafında yerləşən istehsal müəssisələri daxildir. Uzun illər tikintisi yarımçıq qalmış yaşayış komplekslərindən bir neçə misal çəkə bilərəm. Metal konstruksiyalardan tikilmiş ən böyük yarımçıq yaşayış layihələrindən biri 1-ci mikrorayon bazarının ərazisində yerləşir. Problem dövlət qurumları ilə fikir ayrılığındadır, 13 ilə yaxındır ki, layihə asılı vəziyyətdə qalıb. Abşeron rayonu ərazisində, Sumqayıt şəhərinin girəcəyində daha bir yarımçıq tikili var. İnsanlar bir vaxtlar orada mənzillər alırdılar və hansısa möcüzə nəticəsində tikinti yalnız bu yaxınlarda bərpa olunub”.
“Bir çox pərakəndə satış obyektləri, məsələn, iflas, hüquqi və digər problemlər səbəbindən yarımçıq qalıb. Özəl sektorda belə məsələlərin həlli səhmdar cəmiyyətlərdə olduğundan daha çətindir. Başa çatmamış özəl tikinti obyektlərinə dövlət vəsaitinin daxil edilməsi qanunla nəzərdə tutulmayıb. Belə bir layihənin dövlət məqsədləri üçün istifadə edilməsi üçün dövlət tərəfindən geri alınması istisna təşkil edə bilər. Sovet dövründə, 1982-ci ildən standartlar var idi və onlar indi də qismən standartlar olaraq qalır. Yaşayış binasından məktəbə qədər olan məsafə o zaman 900 metrdən, uşaq bağçasına isə 500-700 metrdən çox deyildi. Amma paytaxt böyüyür və gələcəkdə əhali orta məktəb və uşaq bağçalarının çatışmazlığı problemi ilə üzləşəcək. Onları şəhərdə yerləşən yarımçıq iri tikililərin yerində tikmək pis olmaz”, - deyə ekspert fikrini yekunlaşdırıb.