“Evsiz heyvanlar üçün xüsusi məkanların, su qablarının quraşdırılması tikinti normaları və qaydalarında yazılmalıdır”
Bu həftə ölkənin hər yerində, xüsusən də paytaxtda anormal istilər yaşandı. Havanın temperaturu +40 dərəcədən yuxarı qalxdı. Son günlərdə bir az sərinləşsə də, amma əhəmiyyətli dərəcədə deyil. İyul və avqust ayları Bakıda ilin ən isti ayları olur. Belə bir isti hava vətəndaşları yorur və onlar sərinlənməyə və çox miqdarda su istehlak etməyə çalışırlar.
Ancaq indi ən çətin şəraitdə susuzluqdan əziyyət çəkən küçə heyvanlardır. Bəzi məlumatlara görə, sahibsiz heyvanların təxminən 25%-i istidən, ilk növbədə susuzluqdan ölür.
Sosial şəbəkələrdə isti havanın başlaması ilə, əsasən heyvan sığınacaqları və heyvan haqları fəallarının səhifələrində evsiz heyvanlar üçün suvermə çağırışları edilir. Bu yay da istisna deyildi. Laqeyd olmayan vətəndaşlar kəsilmiş plastik şüşə və birdəfəlik qablardan heyvanlar üçün su qabı kimi istifadə edirlər. Son vaxtlar bu cür qablara şəhərin müxtəlif yerlərində mağazalara və səkilərə yaxın ərazilərdə rast gəlmək mümkündür, lakin hələ də çox azdır. Nadir hallarda, içlərindəki su gündəlik təzələnir.
Bundan əlavə, kiçik qablar yalnız pişiklər və quşlar üçün uyğundur, köpəklər üçün böyük qablar lazımdır. Fəqət balaca qablar da gündəlik olaraq, küçə təmizləyənlər tərəfindən süpürülüb atılır. Əlbəttə ki, şəhərin plastiklə zibilləndiyini deyə bilərsiniz, amma heyvanları susuzluqdan ölməyə qoymamaq üçün sadəcə alternativ yoxdur və heç nədənsə, bu şəkildə yaxşıdır. Ancaq başqa variantlar üzərində düşünməyə də ehtiyac var.
Heyvanları Mühafizə Cəmiyyətinin (HMC) sədri Azər Qarayev AYNA-ya şərhində son illərdə dünyada iqlim dəyişikliyi ilə əlaqədar havanın nəzərəçarpacaq dərəcədə istiləşdiyini deyib: “Bunu beynəlxalq mütəxəssislər də təsdiqləyirlər. İqlim dəyişikliyinin nəticələri dəhşətli olacaq, bu barədə BMT Baş katibinin milli hökumətlərə son müraciətində də danışıldı. Artıq bütün canlılara təsir edəcək anormal istiliyi müşahidə edirik və bu, davam edəcək”.
Onun sözlərinə görə, shbət təkcə evsiz heyvanlardan deyil, ümumiyyətlə heyvanlar aləmindən gedir: “Şəhərlərimizdə çox sayda heyvan və quş yaşayır. Bəs onlar nə etsin? Bizim vəzifəmiz insanlığımızı göstərmək, yalnız özümüzə deyil, heyvanlara da kömək etməkdir. Biz bir zəncirin bağlayırıq. Bu və ya digər növlərin yox olması ciddi balanssızlıqlara, digər növlərin sayının sürətlə artmasına səbəb olur”.
Mütəxəssis bəzi ölkələrdə süni landşaftda, xüsusi, ancaq təbii şərtlərə mümkün qədər yaxın kölgələr düzəldildiyini bildirib: “Şəhər parklarında, meydanlarda, küçələrdə, həyətlərdə çox sayda yaşıllıq salınır. Üstəlik, söhbət yalnız Qərb ölkələrindən deyil, ümumiyyətlə heyvanlara qayğı göstərilən qonşu Türkiyədən də gedir. İaşə və pərakəndə satış işçiləri hər gün içmə qablarına su tökür və heyvanların və quşların susuzluğunu yatırması üçün müəssisələrin yanına qoyurlar”.
“Bununla yanaşı, şəhərlərdə tikinti normaları və qaydalarına uyğun olaraq insanların susuzluğunu yatırmaq üçün (fəvvarələr) və heyvanlar üçün içmə qabları quraşdırılıb. Bu, yalnız ekoloji bir komponent deyil, nəhəng bir əxlaqi və maarifləndirmə tədbiridir. Dövlət bu məqsədlə əhaliyə ətraf mühitə hörmət göstərməyi öyrətmək üçün pul xərcləyir. İnsanlar üçün belə fəvvarələrimiz var - çox az olsa da, amma heyvanlar üçün heç bir şey yoxdur. Demək olar ki, heyvanlar üçün su qabları yoxdursa və susuzluqdan ölsələr, nə olar? Ancaq dövlət belə münasibətlə vətəndaşlardan da təbiətə qarşı insani bir münasibət tələb edə bilməz”, - deyə Qarayev vurğulayıb.
Yeri gəlmişkən, Türkiyənin bəzi yerlərində boş plastik və şüşə butulkaları, eləcə də alüminium qabları qəbul edən və onların müqabilində küçə heyvanları üçün yemək və su paylayan fandomatlar quraşdırılıb. Beləliklə, həm zibil tullantıları azalır, həm də sahibsiz pişik və itlərə kömək göstərilir. Niyə bizdə də eyni şeyi etməyək?
Təbiətə sevgi məktəbdəki sinifdə deyil, düzgün nümunələr, əməllərlə aşılanır. HMC sədri əmindir ki, dövlət bir addım atsa, əhali iki-üç addım atacaq: “Bəli, bəziləri üçün bu cür tədbirlər narazılığa səbəb ola bilər, lakin çoxları münasibətlərini daha insani bir davranışlara dəyişəcəklər. Meydanlar, parklar tikərkən ətraf mühitə zərər verməyən materiallardan istifadə edərək, heyvanlar üçün yem və su yerləri yaratmaq lazımdır. İcra hakimiyyətləri evsiz heyvanları məhv etmək əvəzinə, insanpərvər formalardan istifadə edərək, onlara qulluq edib əhaliyə nümunə göstərsə, daxa yaxşı olardı. Bunun üçün dövlətin maliyyə və texniki imkanları var. Heyvanları qoruma təşkilatları yalnız təkliflərini verə, kiçik pilot layihələr həyata keçirə bilər”.
“Bakının bəzi bölgələrində evsiz heyvanlar üçün balaca köşklər və paslanmayan metaldan kasalar qoyulub ki, bu da sevindirməyə bilməz. Ancaq heç kim davamlı şəkildə bu kasalara su tökmür və köşklər də elə qurulur ki, narahat olduğu üçün heyvanlar ora girməsin. Hər şeyi düşünməliyik ki, etdiklərimiz faydalı olsun, təkcə “quş qoymaq” xatirinə edilməsin. Biz bunu ucuz, səmərəli və davamlı etməliyik. İnsanlar üçün içməli fəvvarələrin quraşdırılması, heyvanlar üçün kasalar, istidən və soyuqdan gizlənə biləcəyi yerlər, onları yedizdirə biləcəyiniz yerlər, ev heyvanları üçün yerlər - bunların hamısı tikinti normaları və qaydalarında əksini tapmalıdır. Bu, həm şəhər mühiti, həm də insanlar üçün lazımdır. Ümid edirəm ki, Qarabağın bərpası zamanı bu amillər əvvəlcədən nəzərdə tutulacaq və reallaşacaq”, - deyə ekspert fikrini yekunlaşdırıb.