“Qarabağdakı rejim Moskvanın iradəsi olmadan heç bir addım ata bilməz”
Martın 27-də Azərbaycan hakimiyyəti Qarabağın erməni icmasının nümayəndələrini reinteqrasiya məsələlərini müzakirə etmək üçün yenidən görüşə dəvət edib. “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyası martın 1-də Xocalı şəhərində keçirilən müşavirənin davamı olaraq və martın 13-də dəvətə əsasən, Qarabağın erməni icmasının nümayəndələrini növbəti dəfə Bakıda toplantı keçirməyə dəvət edir. Aprelin ilk həftəsi Bakıda reinteqrasiya məsələləri, o cümlədən Qarabağda infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsi müzakirə ediləcək”, - deyə Prezident Administrasiyasının rəsmi açıqlamasında bildirilir.
Xatırladaq ki, ilk görüş Rusiya sülhməramlı kontingentinin (RSK) Xocalıdakı komandanlığının vasitəçiliyi ilə keçirilib. Bunun ardınca Bakıdan ilk dəvət gəlib, lakin Qarabağ erməniləri özlərini Azərbaycanın bir hissəsi kimi görmədikləri üçün reinteqrasiya məsələsini müzakirə etmək fikrində olmadıqlarını və “Qarabağın müstəqilliyi” uğrunda mübarizəni davam etdirəcəklərini bildiriblər.
Yenidən dəvətin məqsədi nədir? Üstəlik, ötən dəfə onlar artıq dialoqu yalnız RSK-nın himayəsi altında (yəni, onların nəzarətində olan Xocalıda) davam etdirməyə hazır olduqlarını bildiriblər.
Gözlənildiyi kimi, separatçılar yenə də Bakıya səfərə razı olmadılar. Beləliklə, gözlənilən uğursuzluq yenidən alınır. Amma rəsmi Bakı açıq-aydın belə bir aktiv təkliflə nəyəsə nail olmağa çalışır. Bəlkə, onun nümayişkaranəliyi Qərb tərəfdaşlarının qavrayışı üçün nəzərdə tutulub? Qoy görsünlər ki, biz Qarabağ ermənilərinin reinteqrasiyası ilə bağlı dialoqa hazırıq, lakin onlar bu prosesə deyil, hətta bununla bağlı danışıqlara da getmək istəmirlər. Maraqlıdır, bütün bunlardan sonra nə baş verə bilər?
AYNA mövzunu ekspertlərlə müzakirə edib.
Azərbaycanlı siyasi şərhçi Nəsimi Məmmədli:
“Azərbaycan Ermənistana, beynəlxalq təşkilatlara və regionda maraqları olan bütün böyük dövlətlərə açıq şəkildə bəyan edib ki, heç bir halda Qarabağın erməni icmasına xüsusi status verməyəcək. Və o, Qarabağın erməni icması ilə təmasda heç bir beynəlxalq vasitəçiliyi qəbul etmir. Bu mövzu rəsmi Bakı tərəfindən bağlanıb. Azərbaycan hakimiyyətinin Qarabağ siyasəti ölkə əhalisinin mütləq əksəriyyəti tərəfindən dəstəkləndiyi üçün daha inamlıdır.
Beynəlxalq münasibətlərin indiki mürəkkəb və münaqişəli dövründə dünya ictimaiyyətinin bu məsələdə Azərbaycana açıq şəkildə təzyiq göstərməsi real deyil. O, bizim halda Ukrayna və Gürcüstandakı separatçı rejimlərdən fərqli yanaşmanı açıq şəkildə göstərə bilməz.
Eyni zamanda, gələcəkdə Qarabağın erməni icmasına hansısa xüsusi statusun verilməsi Cənubi Qafqazda sülh və təhlükəsizliyə ciddi təhlükə yarada bilər. O zaman Cənubi Qafqazda yenidən separatizm meylləri və münaqişələr güclənə bilər. Bu, daha çox Rusiya və İranın maraqlarına xidmət edəcək.
Azərbaycanın Qarabağın erməni icması ilə Bakıda vasitəçi olmadan görüş təşkil etmək cəhdinin bir neçə məqsədi var. Bu, Qarabağın erməni icmasına, Ermənistan cəmiyyətinə və Qərbə göstərir ki, biz müharibədən sonra hərbi əməliyyatların dayandırılmasında, sülhün və əməkdaşlığın qurulmasında maraqlıyıq. Birlikdə yaşamaq, reinteqrasiya məsələlərini müzakirə etmək və problemləri həll etmək üçün geniş imkanlar var. Dialoq növbəti genişmiqyaslı qarşıdurmadan qaçmağın ən yaxşı yoludur. Rəsmi Bakının bu mövqeyi onun beynəlxalq səviyyədə də mövqelərinin möhkəmlənməsinə xidmət edir.
Qarabağın erməni icmasının Bakıda görüşməkdən imtina etməsi Azərbaycan üçün heç bir mənfi siyasi nəticələrə səbəb olmayacaq. Əksinə, ermənilərin dağıdıcı imici daha da artacaq.
Rəsmi Bakı Qərbə sübut edir ki, Qarabağda qeyri-qanuni rusiyapərəst rejim fəaliyyət göstərir. Və o, Rusiya sülhməramlı kontingentinin icazəsi olmadan heç bir təşəbbüslə razılaşmaq iqtidarında deyil. Yəni bu rejim faktiki olaraq Rusiyanın regionda maraqlarını qorumağa xidmət edir. O, rəsmi Moskvanın iradəsi olmadan heç bir addım ata bilməz. Hətta Ermənistanın bu qondarma rejimə təsiri çox azdır. Və əgər Qərb Rusiyanın regionda rolunu azaltmaqda maraqlıdırsa, bu amili nəzərə almalıdır.
Digər tərəfdən, Qarabağın erməni icması Bakıdakı müzakirələrdə iştirak etsə, o zaman erməni diasporunun bir sıra təbliğat tezisləri öz əhəmiyyətini tamamilə itirəcək. “Soyqırımı”, “blokada”, “düşmənçilik” kimi səs-küylü yalan təbliğat beynəlxalq səviyyədə bütün təsirini itirəcək”.
Gürcüstan Strateji Təhlil Mərkəzinin (GSAC) aparıcı eksperti Gela Vasadze:
“Aydındır ki, Azərbaycan hakimiyyəti ilə Qarabağın de-fakto hakimiyyətinin məqsədləri, məramları və gündəliyi kökündən fərqlidir. Sonuncuların reinteqrasiya gündəliyi ilə danışıqlar formatına razılıq verməsi, əslində, onların otuz ildən artıqdır ki, elan etdikləri müstəqillik tezisini rədd etmək demək olardı.
Niyə bunu etməyəcəklər? Ona görə yox ki, bacarmırlar. Çünki iki amil onlara 44 günlük müharibəyə baxmayaraq əvvəlki mövqelərini qoruyub saxlamağa imkan verir.
Birincisi, onları maliyyələşdirməyə davam edən və faktiki olaraq sülh müqaviləsi bağlamaqdan imtina edən, Qarabağ ermənilərinə xüsusi statusun verilməsini tələb edən Ermənistanın mövqeyidir. Eyni zamanda, Bakının yaranmış şəraitdə bu statusun verilməsinə razılıq verməyəcəyini də yaxşı bilir.
İkincisi və bəlkə də əsası Rusiya hərbi kontingentinin olmasıdır ki, orada Qarabağın erməni əhalisi özünü “dost süngülərindən kənar” hiss edir. Ona görə də İrəvanın qərarı və Moskvanın icazəsi olmadan heç kim heç bir danışıqda iştirak etməyəcək. Və istəmirlər.
Yaxşı, Bakının təkliflərinə gəlincə, bu, fəaliyyət azadlığından əvvəl məcburi proqramın icrasına bənzəyir. Hamı hər şeyi başa düşür, amma ya dünya ictimaiyyəti üçün, ya da tarix üçün nizam-intizam hökm sürməlidir”.