Oleq Kuznetsov: “Avropa və ya Rusiya Ermənistanı ən son model silahlarla təchiz edə bilər, amma erməni hərbçilərin döyüş meydanında həmin silahlardan istifadə edəcək qabiliyyətləri varmı?”
Ermənistan parlamentinin iclasları son günlər çox səs-küylü keçir. Deputatlar söyüş söyür, dava edir, bir-birinə şüşə atırlar. Siyasi böhran faktı tam ortadadır. Əslində, Köçəryanın dəstəsinin parlamentə getməsi səbəbindən baş verənləri elə də təəccüblü qarşılamaq düz olmazdı.
AYNA mövunu tanınmış rusiyalı politoloq Oleq Kuznetsovla müzakirə edib.
- Paşinyan seçkilərdə qalib gəlsə də, Ermənistanda daxili siyasi vəziyyət sabitləşmir. Sizcə, bunun səbəbi nədir?
- Mən siyasi həyatdakı hadisələri qiymətləndirərkən marksist və materialistəm, buna görə də bütün sosial proseslərin arxasında həmişə bir merkantil konteksti axtarıram. Oliqarxik klanları formalaşdıran və maliyyələşdirən elitalar ölkədə mövcuddursa və bu və ya digər şəkildə özünü göstərirsə, daxili siyasi böhran var, buna görə də bütün bunların arxasında elitaların və ya oliqarx klanların toqquşması dayanır. Paşinyan və onun ardıcıllarının siyasətdən uzaqlaşdırdığı qondarma "Qarabağ klanı" hələ də Ermənistan iqtisadiyyatının real sektorunun yarıdan çoxuna nəzarət edir və bu səbəbdən də bu mövqelərə güvənərək, iqtisadiyyat vasitəsilə siyasətə təsir edə bilir.
Buna görə də Paşinyan rəqibləri ilə mübarizə aparmaq üçün hərbi-siyasi məğlubiyyət taktikasından istifadə edir, Azərbaycanla müharibəyə başlayır və məğlub olur. Yeni Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi nəticəsində Paşinyanın Zəngəzur və Meğrini, yalnız Zəngəzur və Qafandakı mədən müəssisələrinə sahib olan Serj Sarkisyanı məhv etmək üçün təslim etməsinə təəccüblənməyəcəyəm. Orta hesabla, bu gün ən çox 50 min insanın yaşadığı bu əraziləri Ermənistan saxlaya bilməyəcək, buna görə də belə bir şeyin baş verməsi məni təəccübləndirməyəcək.
Ermənistanı böyük siyasətdə yerə iddia edən oliqarx qruplar içəridən parçalayır və bu, onun dövlətçiliyini məhv edəcək. Ölkəyə əvvəlcədən vəd edilmiş iki milyard yarım avro məbləğində Qərbi Avropa maliyyə yardımı gəldikcə, bu pulu mənimsəmək imkanı uğrunda mübarizə yalnız güclənəcək. Bu, hazırkı Ermənistanın daxili siyasi qarşıdurmasının əsasını təşkil edir.
- Ermənistanda çevriliş baş verə biləcəyini gözləyirsinizmi? Yoxsa baş verənlər “Qarabağ klanı”nın son çırpıntılarıdır?
- Dünyanın ikinci ən böyük ABŞ səfirliyi, 1500 nəfərlik heyətlə İrəvanda yerləşir, onlardan yalnız yüzdən azı professional diplomatdır, qalanları ABŞ Dəniz Qüvvələrinin Dəniz Piyadaları Korpusunun xidmətindədirlər. Əslində, ABŞ-ın İrəvandakı səfirliyinin “krışası” altında, Amerika dəniz piyadalarından ibarət azad bir briqada daimi olaraq məskunlaşır. Yeri gəlmişkən, Paşinyan 10 noyabr 2020-ci il Moskva müqaviləsinin imzalanmasından sonra bir neçə gecəni məhz onların müdafisəi altında keçirdi. Bundan əlavə, hazırda Ermənistanda, hər birinin ən azı 100 nəfər qoruyucusu olan bir neçə ABŞ Dəniz Qüvvələri bioloji laboratoriyası var. Bu qüvvələr istənilən anti-Paşinyan, rusiyapərəst üsyanı yatırmaq üçün kifayət edəcək.
Digər tərəfdən, Gümrüdə Xüsusi Əməliyyat Qüvvələrinin bir neçə rotasından ibarət Rusiya Federasiyası Müdafiə Nazirliyinin 102-ci bazası, habelə İrəvanın özündə Eribuni aerodromundakı hücum helikopterlərindən ibarət eskadra yerləşir. Bu qüvvələr istənilən anti-Paşinyan, amerikapərəst üsyanı yatırmaq üçün kifayət edəcək. Təbii ki, 2016-cı ildəki “Sasna Tsrer” qrupu yaraqlılarının üsyanının parodiyasından yox, daha ciddi bir şeydən bəhs edirik.
Paşinyan bu gün Bakı və Ankara istisna olmaqla, bütün xarici siyasi oyunçuları kifayət qədər razı sala bilir, buna görə də qorxulacaq bir şey varsa, o da onun həyatına edilə biləcək sui-qəsddir. Amma dünyanın bütün qabaqcıl ölkələrinin kəşfiyyatçıları ilə dolu olan müasir Ermənistan şəraitində, bunun tamamilə mümkün olmadığını düşünürəm.
- İndi Rusiyanın Ermənistan ordusunu yeni bir şəkildə quracağı barədə çox danışılır. 44 günlük müharibə zamanı itkiləri nəzərə alsaq, Ermənistanın bu və ya digər şəkildə ordusunu bərpa etmək potensialı varmı?
- Məncə, bu iş tamamilə perspektivsizdir. Yeni bir ordu yaratmaq üçün yeni bir döyüşçü nəsli yetişdirməlisiniz, sonra onlardan əsgərləri, çavuşları və zabitləri öyrətməlisiniz. Silahlı qüvvələrini praktiki olaraq sıfırdan yaradan Azərbaycanda bu prosses təxminən 25 il çəkdi. Hərbi təhsil müəssisələrində müəllimlik təcrübəm mənə peşəkar bir əsgər hazırlığının ən azı iki-üç il, çavuş - 3-5 il, rota komandiri səviyyəsində bir zabit - 10 il çəkdiyini söyləmək haqqı verir. Rusiyada belədir, Azərbaycanda da belədir və dünyanın əksər ölkələrində belədir. Mən çox yaxşı bilirəm ki, Azərbaycan ordusunun "Yaşma" bölüyünün hər bir əsgəri Naxçıvanda, Türkiyədə və Şimali Kiprdəki poliqonlarda 5 illik təlim kursu keçib. Bunu Azərbaycanda heç kim xüsusi sirr kimi saxlamır.
Ermənistanın öz silahlı qüvvələrini yenidən qurması ən azı iyirmi il çəkəcək, özü də ölkə iqtisadiyyatının bu şübhəli prosesin yükünü çəkə bilməsi şərtilə. Əlbəttə ki, Avropa və ya Rusiya onlara ən son silahları almaq üçün pul ayıra bilər, amma müasir erməni hərbçilərinin döyüş meydanında bu silahları savadlı şəkildə tətbiq etmək üçün kifayət qədər ümumi təhsilə və professionallığa malik olacağına zəmanət varmı?
Açıq danışaq, istisnasız olaraq bütün indiki erməni generalları və polkovnikləri qələbələrin yaradıcıları deyil, məğlubiyyətlərin günahkarları olan "vurulmuş pilot"lardır. Köhnə mayadan istifadə edərək yeni yüksək keyfiyyətli şərab yaratmaq mümkün deyil, buna görə də iki erməni zabit nəsilləri dəyişmədən, fiziki cəhətdən tamamilə yeni bir keyfiyyətli ordu qurmaq mümkün olmayacaq. Bir-iki il ərzində əvvəllər məğlub olmuş Ermənistan ordusunun 2.0 versiyasını yaratmağa cəhd edə bilərsiniz, amma bu da yeni məğlubiyyət gətirəcək. Paşinyan üçün "Qarabağ klanı"na qarşı mübarizədə bu, tamamilə məqbul bir seçimdir və Azərbaycan yalnız ona sevinəcək, çünki yeni Ermənistan-Azərbaycan savaşı Bakı ilə İrəvan arasında hazırda mövcud olan bütün mübahisəli problemləri aradan qaldıracaq.