Dollar almağa qoyulan məhdudiyyətlərlə AMB manatı xilas edir?
Valyuta alışındakı məhdudiyyət problemi yenə gündəmdədir. Əhalinin müxtəlif təbəqələrinin banklarda dollar almağa qoyulan limitlə bağlı müraciətləri və şikayətləri daha tez-tez baş verir.
Bu arada, Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) ölkə banklarından satın alına bilən valyutanın icazə verilən illik məzənnə limitinin müəyyənləşdirilməsində özünün iştirakını rədd edir. Lakin yerli analitiklər əmindirlər ki, tənzimləyicinin göstərişi olmadan bu, baş verə bilməz. Və AMB bu mənada yaxşı bir məqsədi əsas götürüb - valyutamızın məzənnəsini qorumaq.
İqtisadçı ekspert Samir Əliyevin AYNA-ya dediyinə görə, banklar qeyri-rəsmi danışıqlar zamanı Mərkəzi Bankdan belə bir təlimat aldıqlarını desələr də, tənzimləyici orqan bunu təsdiqləməyib: “İstənilən halda istehlakçı əziyyət çəkir. Reallıq budur ki, dollar alqı-satqısı üçün bir limit var və bəzi istisnalarla 20 min manatdan çox almaq mümkün deyil. Şübhə yoxdur ki, limitin göstəricisi Mərkəzi Bankdan gəlib. Əks təqdirdə problem qısa müddətdə həll olunardı. Axı bu addım bankların özlərinin bir təşəbbüsüdürsə, yəni “bazar razılaşması”dırsa, banklar cəzalandırılmalıdır. Heç bir tədbir görülmürsə və bu hal davam edirsə, deməli bunun üçün təlimat bir mərkəzdən verilib”.
Ekspert manatın məzənnəsinin inzibati qaydada tənzimləndiyi və məzənnənin qorunmasının sosial baxımdan vacib olduğunu da bildirib: “Başqa sözlə, mövcud məzənnə qısamüddətli, lakin hər kəs üçün faydalıdır. Valyuta məzənnəsini qorumaq üçün Mərkəzi Bankın təmsil etdiyi hökumət məhdudlaşdırıcı tədbirlər görür. 20 min manatlıq limit belə tədbirlərdən biridir. Yəni bu gün iki yolumuz var: ya mövcud məhdudiyyətlərlə birlikdə hazırkı məzənnəni saxlamaq, ya da bu yolu gedərək müşayiət olunan zərərləri qəbul etmək - devalvasiya biznesi, əhalini və bütövlükdə ölkənin iqtisadiyyatını vuracaq. Ən optimal həlli seçmişik. Bu səbəbdən Mərkəzi Bank açıq şəkildə banklara təlimatlar verdiyini bəyan etməlidir, çünki maliyyə strukturlarını günahlandırmaq səhvdir”.
İqtisadçı ekspert Ruslan Atakişiyev isə dollar alımının məhdudlaşdırılmasının konvertasiya olunan pula tamamilə nəzarət kontekstində banklar üçün ümumi bir tövsiyə olduğunu deyib. Onun sözlərinə görə, böyük həcmdə dollar almaq istəyən şəxs maliyyə mənbəyini göstərə bilərsə, heç bir məhdudiyyət yoxdur.
“Bu tövsiyələr banklar üzərində nəzarətin gücləndirilməsinə yönəlib. Bəzi sahibkarların birdən-birə 100 min manatı dollara çevirmək istəməsi olduqca başa düşüləndir. Burada əsas şey pulun mənbəyini göstərməkdir. Haradan gəldiyi, necə qazandıqları, hesaba rəsmi olaraq daxil olub-olmadığı aydın şəkildə göstərilməlidir. Mümkündür ki, korrupsiya yolu ilə böyük məbləğlər əldə edilib. Bu kimi problemləri müəyyən etmək üçün banklar müvafiq məhdudiyyətlər tətbiq edir”, - deyən mütəxəssis hazırda devalvasiya məsələsinin gündəmdə olmadığını vurğulayıb.
Limitə dair qərara gəldikdə, Atakişiyevin sözlərinə görə, bu, tamamilə məsləhət xarakterlidir və naməlum mənbələrdən əldə olunan manatın dollara kütləvi çevrilməsinə nəzarət etmək məqsədi daşıyır: “Vətəndaş mənbəyini göstərə bilərsə, o zaman bankdan asanlıqla 100 min dollar ala bilər”.
Lakin bank və maliyyə mütəxəssisi, hüquqşünas Əkrəm Həsənov hesab edir ki, xarici valyutanın alınmasına Mərkəzi Bank tərəfindən tətbiq edilmiş məhdudiyyətlərdə çirkli pulların yuyulmasına, korrupsiyaya qarşı mübarizə komponenti və ya motivləri yoxdur. “Xarici valyutanın əldə edilməsini məhdudlaşdırmaqla, özümüzü bu kimi faktları ortaya çıxarmaq imkanından məhrum edirik. Korrupsioner pul dəyişdirməyə gəlməyəcək, ancaq başqa dolayı yollar tapacaq”, - deyə o, AYNA-ya şərhində söyləyib.
“Bundan əlavə, uyğunsuzluq var - valyuta əməliyyatlarından fərqli olaraq bankların əmanətçilərə sualları yoxdur. Əsas arqument - məhdudiyyətlərin niyə tətbiq olunmasıdır. Əgər pul vahidimizin sabitliyinin qorunub saxlanılmasından danışırıqsa, bu gün manata təzyiq üçün açıq səbəblər yoxdur. Hər halda, bu məsələ gəlir və xərclər bəyannaməsi haqqında qanun çərçivəsində tənzimlənməlidir, - deyə Həsənov fikrini tamamlayıb.