Qlobal qarşıdurma ehtimalı: Çin hansı müharibəyə hazırlaşır?

Dünya

01.04.2023 - 21:35

Tezliklə hansısa qlobal eskalasiya görüb-görməməyimiz ABŞ-dan asılıdır

Çin rəhbəri Si Cinpin müharibəyə hazırlıqdan danışıb. Cinpin son dörd çıxışında bu mövzuya toxunub. Xüsusilə, Çin Xalq Respublikası Parlamentinin və Ali Siyasi Məşvərət orqanının illik iclasında.

Ümumiyyətlə, bu bəyanatlar Çin və ABŞ arasında qlobal qarşıdurmaya hazırlıqdan gedir. Həqiqətən də iki ölkə arasında münasibətlər kifayət qədər gərgindir. Hazırda Tayvan üzərində birbaşa münaqişənin yaranması ən çox ehtimal olunan ssenaridir. Baxmayaraq ki, söhbət təkcə Tayvana aid deyil. Qeyd edək ki, Çinin genişlənmə apardığı Cənubi Çin dənizi faktoru var.

Və təkcə şərti müharibə haqqında deyil, həm də texnoloji və iqtisadi sahədə qarşıdurma haqqında danışmağa dəyər. Cinpin 2015-ci ildən Çinin döyüşə hazırlaşmalı olduğunu deyir. Yəni ki, gələcək münaqişələrə hazırlıqla bağlı tezislər əvvəllər Pekin tərəfindən səsləndirilib.

Bu gün Çin həm iqtisadi, həm də ərazi baxımından genişlənməyə çalışır. Aydındır ki, bu uzadılmanın cavabı olacaq. Çinin indi bir çox münaqişə nöqtələri var. Bu, təkcə ABŞ deyil, Hindistan, Vyetnam və hətta Yaponiyadır. Ona görə də söhbət ölkənin bütün cəbhələrdə döyüşməyə ümumi hazırlığından gedir. Ona görə də məncə, gələcəkdə Çindən oxşar bəyanatlar eşidiləcək.

Bundan əvvəl məlumat yayılıb ki, Çin lideri guya ordusuna 2027-ci ilə qədər Tayvana hücuma hazırlaşmağı əmr edib. Çin Kommunist Partiyasının son qurultayından sonra isə hər şey Pekinin vektoru xarici arenada getdikcə daha aqressiv davranışa dəyişməsinə gedir.

Bütün bunlar Si Cinpinin ideoloji gündəliyinə uyğun gəlir - Çinin dirçəlişi haqqında ideologiyaya. Lakin Tayvanla birləşməyin yeganə yolu birbaşa işğaldan keçir.

Məhz Rusiya-Ukrayna müharibəsi Pekinə göstərdi ki, adi üsullarla, hətta nüvə gücü ilə də döyüşmək olar. Yəni Çində güman edirlər ki, amerikalılarla toqquşmaq olar.

Vaşinqtondakı amerikalı ekspertlər də yaxşı başa düşürlər ki, ənənəvi müharibə tamamilə mümkündür. Ona görə də həm Çin, həm də ABŞ buna fəal şəkildə hazırlaşır. Bu münaqişənin dönməz olub-olmadığını indiki mərhələdə söyləmək çətindir. Lakin Çinin Tayvanı işğal etməsi ehtimalı hər il daha çox artır.

ABŞ generalı Mark Milli bu yaxınlarda vurğulamışdı ki, Çinin milli məqsədi hərbi baxımdan ABŞ-ı ötməkdir. Eyni zamanda, Millinin fikrincə, Çin uzun illər - Rusiya və İranla birlikdə dünya təhlükəsizliyinə problemlər yaradacaq. Həqiqətən də Çin Tayvanda hərbi eskalasiyaya qərar verərsə, Rusiya “müdaxilə” edə bilər və o zaman Rusiya-Çin hərbi assosiasiyası de-fakto formalaşacaq. Böyük ehtimalla İran da onlara qoşula bilər.

Fikrimcə, çinlilər bu cür ölkələrlə hərbi ittifaqı yalnız böhranlı vəziyyətdə lazımlı hesab edirlər. Hazırda Çinin xarici siyasətinin ənənəsini xatırlamaq lazımdır - praqmatizm və nəyəsə məcbur edən bu cür ittifaqlardan imtina.

Tezliklə hansısa qlobal eskalasiya görüb-görməməyimiz ABŞ-dan asılıdır. Məsələn, indi Tayvanın rəhbəri Tsay İnq-ven ABŞ-a gedib. Əgər o, ABŞ rəsmiləri ilə görüşsə, o zaman Çin cavab verməyə məcbur olacaq. ABŞ və Çin arasında münasibətlər yenidən pisləşəcək.

Həm yumşaq iqtisadi blokadadan, həm də digər, daha sərt siqnallardan danışa bilərik. Xüsusilə, ada ətrafında hərbi təlimlərin və ya hərbi manevrlərin keçirilməsi ehtimalının yüksək olmasını nəzərdə tuturam. Nəzərə almaq lazımdır ki, Çin keçən il Nensi Pelosinin Tayvana səfəri zamanı bunu etdi.

Əlavə olaraq, Çin Rusiyaya artan dəstəyi ilə ABŞ-a cavab verə bilər. Bəlkə də hərbi cəhətdən. Və belə hərbi dəstək hələ minimal olsa da, Pekinə Tayvan məsələsində ABŞ-ı şantaj etmək üçün Rusiyadan istifadə etməyə davam etməyə imkan verəcək.

Müəllif: Anton Qanotski – “Adastra” Analitik Mərkəzinin Asiya-Sakit okean regionu üzrə eksperti

Mənbə: UNİAN

Tərcümə AYNA-ya məxsusdur.

Müəllif: Ayna.az