Moskvaya baxmayaraq, Tatarıstan xarici ölkələrlə öz münasibətlərini qurur
Moskvanın regionlarla bağlı sərt mərkəzləşdirilmiş siyasətinə baxmayaraq, Tatarıstan digər ölkələrlə də öz iqtisadi siyasətini başladıb və uğurla davam etdirir. XX əsrin 90-cı illərində SSRİ-nin dağılmasından sonra Rusiya Federasiyasının özü də dağılmaq ərəfəsində idi. O zaman Tatarıstanda RF-dən ayrilma meylləri açıq şəkildə ifadə olunurdu.
Bu siyasət qismən Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası Ali Sovetinin sədri Boris Yeltsinin 1990-cı il avqustun 8-də Kazanda ictimaiyyətlə görüşündə verdiyi aşağıdakı bəyanatdan qaynaqlanır; “Uda bildiyiniz qədər suverenliyi alın”.
O zamankı Tatarıstan lideri Mintemir Şeymiyevin rəhbərliyi ilə Tatarıstan SSR-in Dövlət Suverenliyi haqqında Bəyannamə qəbul edildi, Tatarıstan Respublikasının Konstitusiyası işlənib hazırlandı və qəbul edildi.
Onun təşəbbüsü ilə 1992-ci ildə Tatarıstan Respublikasının dövlət statusu ilə bağlı referendum keçirildi və seçicilərin təxminən 62%-i Tatarıstanın suveren dövlət və beynəlxalq hüququn subyekti olmasına səs verdi.
Bu gün Tatarıstan yenidən müstəqil dövlətlərlə xarici siyasət və iqtisadi əlaqələr qurur. Bütün türkdilli ölkələrlə əla əlaqələri var. Bunun ən gözəl nümunəsi onun Türkmənistanla münasibətləridir.
Son illər hər iki tərəf bir sıra sazişlər imzalayıb, çoxlu görüşlər keçirib. Bunlardan birincisi 2022-ci ilin mayında Kazanda keçirilən “Rusiya-İslam dünyası” beynəlxalq sammitində baş tutub. Burada türkmən prezident Serdar Berdiməhəmmədov Tatarıstanda istehsal olan elektrik avtobuslarının alınmasına dəstək verib.
Türkdilli ölkələrlə yanaşı, ərəb ölkəsi olan Qətərlə də əlaqələr qurulub. Tatarlar geniş çeşiddə məhsullarla Qətər bazarına sürətlə daxil ola bildilər. Tatarıstan müəssisələrində istehsal olunan halal ət və ət məhsulları, süd məhsulları, taxıl və şirniyyatlar Qətərə böyük miqdarda ixrac edilməyə başladı. 2017-ci ildə Qətərin blokadasından sonra Tatarıstandan idxal əhəmiyyətli dərəcədə artıb.
Tatarıstan şirkətləri Qatarin paytaxdı Dohada obyektlərin tikintisi və təmiri üçün bir çox böyük tenderlər qazana biliblər. Bunlardan ən mühümləri arasında 2022-ci ildə keçirilən futbol üzrə dünya çempionatının stadionlarından biri olan Əhməd Bin Əli stadionunun tamaşaçıların girişinə elektron nəzarət sistemi ilə təchiz edilməsinə dair müqavilədir.
Tatarıstanın yüksək vəzifəli şəxsləri və rəsmiləri Qətərdə keçirilən müxtəlif tədbirlərin daimi qonağı olublar. Bu yaxınlarda Tatarıstan Prezidenti Rustem Minnixanov üç dəfə Qətərə səfər edib və orada Qətər lideri ilə görüşüb. Bundan əlavə, 2023-cü ilin avqustunda Macarıstanda keçirilən atletika üzrə dünya çempionatının açılışında Qətər əmiri ilə daha bir görüş baş tutub.
Ötən il Qətərin ticarət və sənaye nazirinin müavini Sultan bin Rəşid Əl-Haterin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti Qətərin təhsil naziri Buseina Əl-Naiminin iştirakı ilə “Rusiya-İslam Dünyası: Kazan Forumu 2023” Beynəlxalq İqtisadi Forumunda olub.
Nəimi 2023-cü ilin iyununda Kazanda keçirilən Beynəlxalq Nazirlər Forumunun “Gələcəyin formalaşdırılması” təlimində iştirak edib, Qətər iş adamlarından ibarət nümayəndə heyəti “Tatarıstan Neft və Qaz Kimya Forumu-2023” sərgisini ziyarət ediblər.
Bütün lazımi resurslara malik, sənaye cəhətdən inkişaf etmiş və hər mənada özünü təmin edən “güclü və müstəqil Tatarıstan” ideyasının yerli elita arasında gündəmə gətirilməsi də diqqətəlayiq bir hadisədir. Mühüm göstərici odur ki, Qətər əmiri təmaslarda çox seçicidir və yalnız xarici dövlətlərin rəhbərləri ilə görüşür.
Tatarıstan rəhbərliyinin mövqeyi Yaxın Şərqdə Rusiyanın süqutundan sonra çətin anlarda onlara dəstək ola biləcək güclü və etibarlı tərəfdaş axtarışından xəbər verir. Bundan əlavə, Qətər bu rol üçün mükəmməldir. Ölkə son dərəcə zəngindir, ölkənin ərazisində Amerika və Türkiyə hərbi bazaları var.
Bundan əlavə, Rusiyadan müstəqil Tatarıstan ideyası həm Qətər şirkətlərində çalışan bir çox tatarıstanlılar, həm də bölgənin rəsmi nümayəndələri, xüsusən də Rusiya səfirliyinin konsulu Ramil Bikmullin tərəfindən dəstəklənir. O, mütəmadi olaraq qətərli və xarici həmkarları ilə iş görüşlərində müstəqil və azad Tatarıstanla bağlı mövqeyini bildirir.
Tatarların bütün səviyyələrdə sistemli şəkildə apardıqları araşdırmanın nəticələri göstərdi ki, Qətərlilərin mütləq əksəriyyəti Tatarıstanın digər “stanlar” (Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan və s.) ilə birlikdə ayrıca ölkə olduğuna və Prezidentin dövlət başçısı olduğuna əmindir. Əsl mənada Prezidentdir. Bu müstəqil ölkənin qurucusu Minnixanovdur. Beləliklə, Kazan respublikanın gələcəkdə beynəlxalq aləmdə tanınması üçün artıq zəmin yaradır.
Rusiyada prezident seçkiləri ərəfəsində tatarların Putinə səs vermələrinə artıq ehtiyac yoxdur, çünki Tatarıstanın öz lideri və Moskvadan ayrı inkişaf yolu var. 2025-ci ildə respublika öz prezident seçkilərini keçirəcək və bu seçkilərdə deputatlar da seçiləcək. Bu vəziyyət Putinin zəifləməsi və tatar xalqının müstəqillik elan etmək fürsətini gözləməyə davam etməsinə ehtiyac olmaması ilə bağlıdır.
“Qırım.news” agentliyinin redaktoru Asif Əliyev,
Xüsusi olaraq AYNA üçün