Acınacaqlı reallıq: gəlirimizin 80 faizi yemək və dərmana gedir

Cəmiyyət

05.01.2023 - 14:12

Ekspert: “Təəssüf ki, hökumət problemin həlli istiqamətində ciddi addımlar atmır”

Azərbaycan vətəndaşları pullarının böyük hissəsinin ərzağa xərclənməsinə çoxdan öyrəşiblər və bu il orta aylıq xərclər daha da artıb. Bu ilin 11 ayı ərzində bir ölkə sakini orta hesabla 407,4 manatlıq pərakəndə mallara pul xərcləyib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 59,5 manat çoxdur.

Dövlət Statistika Komitəsindən verilən məlumata görə, bu ilin 11 ayında içkilər və tütün məmulatları üzrə orta aylıq xərclər 229 manat, qeyri-ərzaq məhsullarına isə 178,4 manat təşkil edib. Hesabat dövründə əhalinin xərclədiyi vəsaitin 51,7%-i ərzaq məhsullarının payına düşüb.

Məsələn, Lüksemburq sakinləri gəlirlərinin orta hesabla 8,4%-ni ərzağa xərcləyirlər. Hollandiyada bu rəqəm bir qədər yüksəkdir - 8,7%. Moldova və Belarusda - 35% -dən çox. Bəzi hesablamalara görə, ruslar gəlirlərinin 32%-ni, Qazaxıstan sakinləri isə 53%-ni ərzağa xərcləyirlər.

Aydın məsələdir ki, gəlirlərinin yarıdan çoxunu ərzağa xərcləyən vətəndaşlarımızın çoxu yalnız ilkin ehtiyacı olanları alır. Kulinariya delikateslərinə imkan yoxdur, restoran və gözəllik salonlarına səfərlər, səyahətlər və s. demirik.

“Qorxuram ki, qiymətlər belə davam etsə, supermarketlərə muzey kimi gedəcəyəm. Ərzaq inflyasiyası həqiqətən qorxulu həddə gəlir. Artıq bir çox məhsullar menyumuzdan çıxarılıb, onların qiyməti demək olar ki, iki dəfə bahalaşıb. Mən pula qənaət etməyə, aksiyalarla almağa çalışıram və yenə də kassadakı çek çox vaxt məni xoşagəlməz dərəcədə təəccübləndirir. Yeni il süfrəsi üçün olduqca sadə məhsullar aldıq. Delikateslər üçün pul yoxdur və hədiyyələrə pul qalmır, biz yalnız kiçik hədiyyələrlə uşaqları sevindirməli oldu”, - deyə paytaxt mağazalarından birinin müştərisi AYNA ilə söhbətində bildirib.

Həmsöhbətlərimizin dediklərinə görə, adi bir alış-veriş səfəri getdikcə artan qiymət etiketləri səbəbindən stressə çevrilir. Xüsusilə maaşlar əsasən eyni qaldığından.

Bu il dərmanlara da xərclər artıb - 2022-ci ilin yanvar-noyabr aylarında 2021-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 11,1% artıb.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya açıqlamasında söyləyib ki, beynəlxalq təcrübəni götürsək, ölkədə insanların necə yaşadıqlarını anlamağa imkan verən bir göstərici var: “Söhbət əmək haqqının onların yeməyə sərf etdiyi nisbətindən gedir. İnkişaf etmiş ölkələrdə bu rəqəm təxminən 12% təşkil edir. 20%-ə qədər norma hesab olunur, bundan yuxarı hədd isə artıq yoxsulluğun göstəricisidir”.

“Bu göstəricini götürsək, Azərbaycan bu baxımdan acınacaqlı vəziyyətdədir. Vətəndaşlar gəlirlərinin təxminən 70%-ni ərzaq, dərman və kommunal xidmətlərə xərcləyirlər. Bu, çox yüksək rəqəmdir və çoxlarının, yumşaq desək, yaxşı yaşamadığını göstərir. Qeyd edim ki, 2020-ci ildən intensivləşən inflyasiya proseslərini nəzərə almaq lazımdır. İndi biz Azərbaycanda ikirəqəmli inflyasiya görürük və bu, əhalinin real gəlirlərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Onun azaldılması Azərbaycan hökumətinin əsas vəzifələrindən biri olmalıdır”, - deyə müsahibimiz vurğulayıb.

Ekspert bunun inflyasiya ilə mübarizə aparmağa can atan bir sıra başqa ölkələrdə də müşahidə olunduğunu qeyd edib: “Təəssüf ki, biz Azərbaycanda hələlik bu istiqamətdə ciddi addımlar görmürük. Düzdür, burada hökümətdən asılı olmayan obyektiv səbəblər də var. Hazırda qlobal qiymət artımı tendensiyası müşahidə olunur və Azərbaycan demək olar ki, 75% ərzaq idxalından, 94% isə dərman idxalından asılıdır. Bu, o deməkdir ki, dünya bazarında hər hansı qiymət dəyişikliyi dərhal bizə təsir edir”.

“Amma hökumətin qiymət artımını azaltmaq üçün istifadə edə biləcəyi rıçaqlar da var. Ərzaq məhsullarında əlavə dəyər vergisinin azaldılması zərurəti ilə bağlı uzun müddətdir müzakirələr gedir. Ölkə əhalisinin 80%-i mağazalar şəbəkələrindən mal alır və onların hamısı ƏDV ödəyicisidir. Və biz istehlakçılar olaraq kassada yemək xərclərindən 18% daha çox ödəyirik. Biz çoxdan bu rəqəmi ən azı 2%-ə endirməyi təklif etmişik ki, bu da ölkədə inflyasiya proseslərini xeyli azalda bilər. Və ən azı bir-iki il ərzində ərzaq və dərmanların gömrük rüsumları tamamilə götürülməlidir. Əgər bu addımlar atılsa, 2023-cü ildə əhali qiymət artımından son iki ildə olduğu qədər əziyyət çəkməyəcək”, - deyə Cəfərli diqqətə çatdırıb.

Yerli ərzaq istehsalına gəlincə, iqtisadçının sözlərinə görə, kənd təsərrüfatında müəyyən artım var və bunun üçün subsidiyaların artırılması kimi stimullaşdırıcı addımlar atılır: “Lakin biz tez-tez deyirik ki, gələcəkdə özümüzü ərzaqla tam təmin edə bilərik. Amma bu, baş verməyəcək. Burada nəzərə alınmalı faktorlar - Azərbaycanda münbit torpaqların həcmi, suyu, insan resursları var. Ümumiyyətlə, elə bir ölkə yoxdur ki, özünü ərzaqla 100 faiz təmin etsin. Son illərdə istehsal artımı müşahidə olunur, lakin ilkin rəqəmlər çox kiçik idi. Hər il kənd təsərrüfatı məhsullarında 10-13 faiz artım olsa belə, ən yaxşı halda beş ildən sonra biz özümüzü 50 faiz təmin edə biləcəyik”.

Müəllif: Elya Belskaya