Mark Feyqin: “Bir neçə variant var və bu variantlar arasında ən realı Ukraynanın rəsmi Kiyevin nəzarətində olan hissəsinin NATO-ya qəbulu variantıdır”
Ukraynanın NATO-ya daxil olması məsələsi dünya gündəmində olan məsələlərdən biridir. Bir neçə gün öncə Şimali Atlantika Alyansının baş katibi Yens Stontelberqin Kiyevə gözlənilməz səfəri, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə danışıqlarda verilən bəyanatlar Kiyevin NATO yolunda olduğuna işarələr verir. Ekspertlər bildirirlər ki, Ukraynanın yay aylarında Alyansa daxil olması məsələsi daha intensiv danışıqlar mövzusu olacaq.
Məsələ ilə bağlı rusiyalı hüquq müdafiəçisi və müxalif siyasətçi Mark Feyqin UNIAN-ın suallarını cavablandırıb. AYNA sözügedən müsahibəni istinadla təqdim edir:
- NATO baş katibinin Kiyevə gözlənilməz səfərindən sonra belə fikirlər var ki, Ukraynanın Alyansa üzvlük məsələsi yayda müzakirə olunacaq. Kreml sözçüsü Dmitri Peskovun bir-iki ifadəsindən başqa, Rusiya tərəfi məsələ ilə bağlı susqunluq nümayiş etdirir. Məlumdur ki, Ukraynanın NATO-ya daxil olması Rusiyanın onilliklər boyu çəkdiyi “qırmızı xətlər”in ən pikidir. Sizcə, belə bir vəziyyətdə Moskvanın səssizliyi nəyin əlamətidir?
- Moskvadan yenə də Ukraynada “xüsusi əməliyyat”ın məqsədinin məhz bu üzvlüyün qarşısını almaq olduğunu bildirərək reaksiya verdilər. İndi deyə biləcəkləri yalnız budur. Çünki müharibə onların istifadə etdikləri son arqumentdir. Təbii ki, Ukrayna nə Rusiyanın, nə Peskovun, nə də Putinin fikrini rəhbər tutacaq, Avroatlantik inteqrasiyaya doğru addımlayacaq. Bu, Moskva üçün ölümcül variantdır.
- Üstəlik, Rusiyanın təbliğatı da sanki, tükənib. Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü sonsuz sözlərlə müzakirə etmək olar, amma real ölümlərlə müharibə fonunda bunun nə mənası var?
- Rusiyanın əlində Ukraynanın NATO-ya daxil olmasının qarşısını almaq üçün heç bir rıçaq yoxdur. Nüvə silahı? Xeyr, axı söhbət ikitərəfli müharibədən getmir. Bu qlobal məsələdir, ona görə də onlar həll olunmayacaq. Rusiya Ukraynanın NATO-ya inteqrasiyasının qarşısını almaq üçün hər şey tətbiq edir. Amma baxın, nəticə nədir? Onların bu mənada mənalı uğurları olubmu? Ukraynanı ələ keçirib marionet hökuməti qoya bildilərmi? Yox, heç biri alınmadı. Məsələ burasındadır ki, Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü qaçılmazdır. Kremldəkilərin başa düşülməsi lazım olan budur.
Stoltenberqin səfərinə gəlincə, bu, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin gözlənilən əks-hücum əməliyyatı ərəfəsində baş tutub. Hesab edirəm ki, vacib səfər idi. Görünür, Ukraynanın NATO üzvlüyü aralıq olsa belə, hücumun nəticələrindən asılıdır. Axı Stoltenberq özü bir neçə dəfə təkrar etdi ki, Ukrayna üçün NATO məsələsi demək olar ki, həll olunub, ancaq müharibədə qalib gəlmək, ərazini azad etmək, 1991-ci ilin beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinə çatmaq lazımdır. Və sonra dərhal üzvlük üçün heç bir maneə olmayacaq. Düşünürəm ki, bu müzakirə olunub.
- Pərdəarxası müzakirələrdə nələrin olduğunu düşünürsünüz?
- Mənə elə gəlir ki, pərdə arxasında, bağlı qapılar arxasında və qeyri-ictimai şəkildə Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü tam ciddi şəkildə müzakirə olunur. Məsələn, Ukrayna iyulda keçiriləcək sammitdə dərhal NATO-ya qoşula bilər, lakin ərazilərini tam azad edənə qədər Alyansın Nizamnaməsinin beşinci maddəsi Kiyevə şamil edilməyəcək. Məncə, bir neçə variant var və bu variantlar arasında ən realı Ukraynanın rəsmi Kiyevin nəzarətində olan hissəsinin NATO-ya qəbulu variantıdır. NATO zəmanətləri bu əraziyə şamil olunacaq, qalan ərazilərə isə yox. İşğal olunmuş ərazilər məsələsi yalnız Ukraynanın özünün və onun Silahlı Qüvvələrinin səlahiyyətində olacaq. Belə də ola bilər. Ola bilsin ki, bu, müzakirə olunur.
- Beşinci maddə işləməsə, Ukraynanın NATO-ya üzv olması ona hansı üstünlükləri verəcək?
- Birincisi, Ukrayna “nüvə çətiri” ilə örtüləcək. Təbii ki, beşinci maddə təhlükəsizlik zəmanətləri ilə bağlıdır. Amma yenə də başa düşürük ki, nüvə silahı NATO ölkəsinə qarşı istifadə olunarsa, hətta “dondurulmuş” 5-ci maddə ilə belə, cavab yüz faiz olacaq. Eyni zamanda, Ukraynanın üzvlüyündən sonra NATO Qərbdə, Odessada hərbi bazalar yaratmağa başlaya biləcək. Ola bilsin ki, bu, Ukraynaya maliyyə yardımını artırsın.
Həmçinin artıq NATO Üzvlük Fəaliyyət Planı haqqında danışmağa ehtiyac qalmayacaq ki, bu, vacibdir. Çünki ordunu NATO standartlarına uyğunlaşdırmaq lazımdır, korrupsiyaya, sızmaya qarşı mübarizə aparmaq lazımdır ki, xüsusi xidmət orqanlarından, ordudan gələn məlumatlar Moskvaya getməsin. Bunlar Ukraynanın özünə lazımdır.
Ona görə də hesab edirəm ki, heç bir halda şərti üzvlükdən belə imtina etmək olmaz, çünki bu, hələ də müharibədə iştirak edən Ukraynanın ehtiyac duyduğu çoxlu hüquqi, siyasi və qismən hərbi dividentlər deməkdir. Və tarixi baxımdan NATO üzvü işğal oluna bilməz. Bəli, beşinci maddə tətbiq edilməyə bilər, lakin müəyyən konseptual məqama qədər tətbiq edilməyəcək.
Eyni zamanda, belə bir formul təsdiqlənib həyata keçirilirsə, deməli, bu, müharibənin başa çatması istiqamətində bir addımdır. Mən belə deyərdim.
- Rusiyada NATO-nu hədələdilər, televiziyalarda başqa dövlətlərin denazifikasiyasına çağırışlar etməyə başladılar, Baltikyanıdan danışdılar. Bu, Rusiyanın Ukraynadan, müharibədəki uğursuzluqlarından diqqəti dəyişməkdir, yoxsa həqiqətən də hansısa revanşist müharibəyə qadir olduqlarına işarədir?
- Hansı revanşist müharibə ola bilər? Demək olar ki, Ukraynada müharibə itirdilər. Ən azından, qalib gəlmədilər. Onlar öz güclərini və resurslarını haradan alırlar? Kim döyüşəcək, "Vaqner" döyüşəcək?
NATO ölkələrinin adını çəkirlər, bəs NATO ilə döyüşəcəklərmi? Bu, təbliğatdan başqa bir şey deyil. Rusiya Ukrayna ilə müharibədən əvvəl kimisə qorxudurdu, amma indi heç kimi qorxuda bilmir. Heç kim qorxmur. Görün ki, Qərb siyasətçiləri buna necə reaksiya verirlər. Kremldən verilən bəyanatlara ya gülürlər, ya da onları aşağılayırlar. Bu gün Rusiyada hakimiyyət adamyeyənlərdən və dəlilərdən ibarətdir. Təbii ki, təbliğat Kremldəki əhval-ruhiyyəni əks etdirir. Amma bu, daha çox arzu və istəkdir, göstəriş cəhdidir. NATO ilə müharibə üçün onların heç bir real imkanları yoxdur. Bu təbliğat eyni zamanda, çox zəif görünməmək üçün Rusiyanın daxili auditoriyası üçün nəzərdə tutulub.