Mixail Neyjmakov: “Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarında həlledici mərhələ oktyabr-dekabr aralığında yaşana bilər”
Ötən həftə Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın andiçmə mərasimi ilə yadda qaldı. Tədbirdə dünyanın bir çox ölkəsinin liderləri, o cümlədən Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan iştirak edirdi.
Erməni mediası Paşinyanın adının digər ölkələrin liderlərinin adları ilə yanaşı açıqlanmamasına diqqət çəkib. Bu hal erməni media nümayəndələri tərəfindən Türkiyə Prezidentinin Ermənistanın Baş nazirinə qarşı hörmətsizliyi kimi təqdim edilib.
Lakin göründüyü kimi, qeyri-adi heç nə baş verməyib və erməni mediası həmişəki kimi hər şeyi şişirdib. Rusiyalı politoloq, Siyasi və İqtisadi Kommunikasiyalar Agentliyinin analitik layihələr direktoru Mixail Neyjmakov AYNA-ya şərhində deyib ki, Ərdoğanın andiçmə mərasimindəki çıxışında Paşinyanın adının çəkilməməsi özlüyündə heç nə demək deyil: “Bu çıxışında o, ilk növbədə NATO-nun Baş katibi Yens Stoltenberqlə birlikdə iştirak edən dövlətlərin prezidentlərini sadaladı. Xarici hökumət başçıları arasında yeganə istisna Türkiyə rəhbərinin çıxışında adı çəkilən Pakistanın Baş naziri olub. Türkiyə Prezidenti bu çıxışında andiçmə mərasimində iştirak edən başqa xarici hökumət başçılarının adını çəkməyib. O cümlədən, məsələn, bu ölkənin Türk Dövlətləri Təşkilatının üzvü olmasına və bu hökumət başçısının Rəcəb Ərdoğana dəfələrlə rəğbətini ifadə etməsinə baxmayaraq, Macarıstanın Baş naziri Viktor Orbanın da adı çəkilmədi. Yəni, bu çıxışda hər hansı hökumət başçısının adı çəkilməyibsə, bu, özlüyündə rəsmi Ankara ilə onun təmsil etdiyi dövlət arasında münasibətlərdə böhranın olması demək deyil”.
Ankara ilə İrəvan arasında danışıqların sonrakı gedişatına təsir edən amillərə gəlincə, analitikin sözlərinə görə, Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan bu yaxınlarda qeyd edib ki, belə bir dialoq çərçivəsində Türkiyə tərəfindən heç bir ilkin şərt irəli sürülməyib: “Bununla belə, çox güman ki, Bakı ilə İrəvan arasında dialoqda irəliləyişin dərəcəsi (o cümlədən nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması məsələsi) İrəvanla Ankara arasında danışıqlar prosesinin intensivliyinə də təsir edəcək”.
Ərdoğanın yenidən Türkiyə Prezidenti seçilməsindən sonra regional vəziyyətin gələcək inkişafını dəyərləndirən rusiyalı ekspert bildrib ki, Türkiyədə seçki kampaniyası başa çatdıqdan sonra Ərdoğanın manevr üçün daha geniş imkanları var: “Bu seçkilərdən sonra uzunmüddətli və genişmiqyaslı etiraz kampaniyasının olmaması vacibdir və məsələn, Cozef Bayden tezliklə Türkiyə Prezidentini qələbəsi münasibətilə təbrik etdi. Digər məsələlərlə yanaşı, Türkiyədə prezident seçkilərinin ikinci turundan sonra uzun sürən siyasi böhranın başlamaması Bakının həm İrəvan, həm də Tehranla münasibətlərdə mövqelərini gücləndirə bilər”.
Rusiya-Türkiyə münasibətlərinə gəlincə, Neyjmakov belə şərh edib: “Əgər biz Vladimir Putin ilə Rəcəb Tayyib Ərdoğan arasında əvvəlki aylardakı telefon danışıqlarına dair açıq məlumatlara əsaslansaq, ikitərəfli əlaqələrə və Rusiya-Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı bir sıra mövzulara (o cümlədən “taxıl müqaviləsi”), məsələn, Türkiyə-Suriya əlaqələrinin qurulmasına diqqət yetirildi. Lakin Cənubi Qafqazdakı vəziyyət, bir qayda olaraq, qeyd olunmayıb. Eyni zamanda, 2023-cü ilin aprelində Ankaraya səfəri zamanı Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Cənubi Qafqazdakı vəziyyəti şərh edib. Eyni zamanda, Lavrov ilə türkiyəli həmkarı Çavuşoğlu arasında aprel danışıqları ərəfəsində də eyni bölgədəki vəziyyətlə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb. Yəni, yaxın aylarda keçiriləcək Rusiya-Türkiyə məsləhətləşmələri, çox güman ki, Bakı ilə İrəvan arasında danışıqlar prosesinə təsir göstərəcək”.
Qeyd edək ki, Ermənistan-Azərbaycan danışıqları coğrafiyanı sürətlə dəyişir (Brüssel, ABŞ, Moskva, Kişinyov). Tərəflərin nəhayət ortaq məxrəcə gələcəyini və ya prosesin yenidən uzanacağını söyləmək olarmı? Müsahibimiz sualı belə cavablandırıb:
“Yenə də təcrübə göstərir ki, danışıqlar prosesinin intensivliyi avtomatik olaraq onun effektivliyi demək deyil. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov bu yaxınlarda “bu prosesin nə qədər davam edəcəyini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil” demişdi. Danışıqların intensivliyi davam etsə belə, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sərhədin delimitasiyası ilə bağlı eyni nüansların tezliklə razılaşdırılacağı ehtimalı yoxdur. Nikol Paşinyanın və ya Ararat Mirzoyanın bəyanatları bir çox cəhətdən Ermənistanın ictimai rəyini sülh sazişinin bağlanmasına hazırlamaq məqsədi güdsə də, rəsmi İrəvan danışıqların mühüm detallarının qeyri-publik formatda saxlanılmasına çalışır. Ən azı 2023-cü ilin sentyabrında İrəvan Ağsaqqallar Şurasına seçki kampaniyasının sonuna qədər bu dialoqun bir çox aralıq mərhələlərini elan etmədən qeyri-ictimai formatda belə danışıqlar onlar üçün daha faydalıdır”.
“Ermənistan ictimaiyyətinin seçkiqabağı kampaniya zamanı daha yüksək səfərbərlik səviyyəsində olduğu halda, danışıqlar prosesinin müxalifətin tənqidi və Nikol Paşinyanın Bakının xeyrinə güzəştlərdə ittiham edilməsi riskləri ən azı görünən küçə etiraz kampaniyasına səbəb ola bilər. Bu dövrdə belə risklər daha yüksəkdir. Yəni, danışıqlar prosesi yayda-payızın əvvəlinə qədər kəsilməsə, həqiqət anı 2023-cü ilin oktyabrından dekabrına qədər olan dövr ola bilər: bu zaman ya həqiqətən də ciddi irəliləyişin elan olunacağı, ya da danışıqların çıxılmaz vəziyyətə, dalana dirəndiyi nəhayət aydın olacaq”, - deyə Neyjmakov fikrini yekunlaşdırıb.