Oleq Jdanov: "Mümkündür ki, Donetsk şəhərinə girə, oranı azad edə bilək"
Ukraynalı hərbi ekspert Oleq Jdanov Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin əks-hücumundan, İranın kamikadze pilotsuz təyyarələri ilə bağlı mövcud təhlükədən, Xerson, Donetsk və Luqanskın azad edilməsi perspektivləri ilə bağlı fikirlərini səsləndirib. AYNA UNİAN-a istinadən müsahibəni təqdim edir:
- Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin əks-hücum əməliyyatını şərh edin. Son günlər biz parlaq uğurlarımızı gördük. Bunun və Rusiyanın uğursuzluğunun səbəbi nədir?
- Bu, göydən düşən bir şey deyil, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin gərgin və sistemli işinin nəticəsidir. Əvvəlcə müdafiə əməliyyatı keçirdik, vəzifə düşməni mümkün qədər tükəndirmək idi. Bu, bəzən hətta əraziləri itirmək bahasına oldu. Buna baxmayaraq, düşmənin canlı qüvvə və texnikasına maksimum ziyan vurmağa çalışdıq və buna nail olduq.
Sonra biz qərbli tərəfdaşlarımızın təlim mərkəzlərində təlim keçmiş hərbi qulluqçularımızı ehtiyata qəbul etdik. Üstəlik "Ramşteyn" proqramı çərçivəsində aldığımız silahlar var. Bu iki komponenti - təlim keçmiş hərbi heyəti və yeni silah növlərini birləşdirərək biz yeni üsullardan istifadə edərək Xerson istiqamətində düşmənin müdafiəsini yarıb keçə bildik. Uğur qazandıq və rus qoşunlarının tükəndiyini gördük. Baxdıq ki, cəbhə xəttinin arxasında ikinci və üçüncü müdafiə xətti yoxdur. Bu, xüsusilə cənubda hücumun sürətini müəyyənləşdirir. Biz indi İnqulets çayı istiqamətində Novaya Kaxovkaya doğru irəliləyirik və orada müdafiə xətləri yoxdur. Bunun sayəsində orada kifayət qədər yüksək tempimiz var.
Slobojanski istiqamətində düşmənin dayanmağa və ən azı bir neçə müdafiə xətti yaratmağa çalışması səbəbindən temp bir qədər aşağıdır. Bu, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin iki əməliyyat zonasında uğurunun açarıdır.
- Ukraynanın cənubundakı tempi sadəcə heyrətləndiricidir. Dünən bir neçə saatdan bir azad edilmiş ərazilərlə bağlı xəbərlər peyda oldu. Gələcəkdə kifayət qədər dinamik temp davam edəcəkmi və biz Xersonun azadlığını nə vaxt elan edə biləcəyik?
- Ən çətin sualdır. Çünki Xersona nə qədər yaxın olsaq, hücumun tempi bir o qədər aşağı düşəcək. Xatırladım ki, yayda Xersonun ətrafında üç müdafiə xəttinin necə qurulduğunu müşahidə etdik. Hətta birinci xətti yarmağa çalışdıq və bir yerdə yara bildik. Amma daha iki müdafiə xətti var. Buna görə də, çox güman ki, rus qoşunları Xerson istiqamətində intensiv şəkildə geri çəkiləcək və artıq Xersonda bizə qarşılıq verməyə çalışacaqlar. Onlar bu mövqeləri tuta biləcəklərmi, biz bu müdafiə xətlərini keçə biləcəyikmi - bunu döyüş göstərəcək. Amma hələ ki, başa düşdüyüm odur ki, Xersona qədər yaxşı tempimizdə qalacağıq, sonra müdafiə xətlərini yarmaq lazım olacaq. Yaddan çıxarmaq olmaz ki, ruslar qaçsalar da, şəxsi heyət hələ də Xersona axışır. Şəxsi heyətin sıxlığı, cəbhənin hər kilometrinə düşən sayı artır. Bəli, onların tərk etdikləri texnika, silah çatışmazlığı olacaq, lakin buna baxmayaraq, Xerson ətrafında cəbhə xətti davamlıdır.
- Burada sual yaranır, rus qrupu logistika ilə bağlı problemlərə baxmayaraq, Xersonda və sağ sahildə bu qədər uzun müddət qalmağı necə bacarır?
- Çox sadə. Bunun üçün rus ordusunun nə olduğunu anlamaq lazımdır. Onlar qarışqa kimidirlər. Körpünü dağıtdıq, amma qayıqlarda sursat aparırlar. Qara dəniz sahilindən, Dnepr çayının ağzından hardasa "barjalar" çəkilib və oradan silah daşınır. Nəsə bacarırlar... Üstəlik, pontonlar əsasında bərə keçidləri düzəldirlər, yəni iki-üç pontonu birləşdirirlər. Və bizim atəş açmamağımız üçün bu pontonların üstünə mülki maşınları, mülki insanları yerləşdiriblər. Bilirlər ki, biz dinc insanlara atəş açmayacağıq. Yanacaq üçün mühəndis bölmələri hətta Dnepr çayının dibi boyunca müvəqqəti borular atırlar. Yəni ki, onlar əllərindən gələni edirlər. Deyə bilərik ki, onlar taqətdən düşüb, amma məhv olmayıblar.
- Demək istəyirsiniz ki, qarşıda bizi ciddi və çətin döyüşlər gözləyir?
- Bəli, haqlısınız.
- Təslim olmaq və fərarilik ümidi... Bu mümkündürmü? Çünki Ukrayna ordusunun uğurlarını görürlər, anlayırlar ki, biz onları mühasirəyə alırıq. Digər tərəfdən, pis odur ki, biz hərbçilərlə yanaşı, Xersonda yaşayan mülki insanları da bu mühasirəyə alırıq...
- Bəli, təəssüf ki, bu halda mülki şəxsləri girov götürə bilərlər. Bu, Rusiya ordusu tərəfindən çox istifadə olunur.
Rusiyanın nizami ordusu sağ sahildə cəmləşib. Orada səfərbər olanlar çox azdır. Keçən ay ora üç minə qədər “kadırovçu” göndərildi, bu, Rusiya Qvardiyasıdır. Bir dəstə kimi fəaliyyət göstərirlər, bütün qaçan mülki adamları tuturlar. Ona görə də insanlar qorxur. Üstəlik, bizim ordunun "faşist", "Bandera" və s. olması barədə ideoloji təbliğat gedir.
Slobojanski istiqamətində isə hər şey əksinədir. Artıq səfərbər olanlar var. İlk səfərbərlik dalğası ilə itkiləri artıraraq oradakı vəziyyəti düzəltməyə çalışdılar. Bir tərəfdən, onlarla daha asandır, çünki ilk atəş hücumundan sonra səpələnməyə başlayırlar. Onlara atəş açılmır, çünki təmas döyüşü aparmaq bacarıqları yoxdur. Atəş zamanı nə etməli, mövqelərin hücumu başlayanda nə etməli olduqlarını başa düşmürlər. Onlar qaçırlar. Amma digər tərəfdən, bu, bizə başqa problem əlavə edir. Çünki Milli Qvardiya və polis bizim irəlilədiyimiz ərazinin meşə plantasiyalarında bu sərgərdan irəliləyənlər üçün geniş ərazilər ayırıblar.
- Şəhərin və ümumiyyətlə rayonun xalq milisləri Xersonun azad edilməsində bizə nə qədər kömək edə bilər? Dəfələrlə deyilib ki, orada kifayət qədər fərqli mövqelər var. Müharibənin əvvəlində, xatırladığım qədər, ilk günlərdə Xersonda ukraynalılara silah paylanırdı. Onların köməyinə ümid edə bilərikmi ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələri hücuma keçəndə içəridən kimsə qalxıb arxadan bizə kömək etsin?
- Məncə, bəli. “Jovta Striçka” müqavimət hərəkatı həm əməkdaşlarla mübarizədə, həm də işğalçılara qarşı mübarizədə çox fəaldır. Deyim ki, Xerson hadisələrini xatırlasaq, biz düşmənin canlı qüvvə və texnikasının toplanmasına qarşı çox səmərəli atəş zərbələri vurmuşuq. Bu baxımdan, yaxşı çalışdılar. Bilmirəm orada hansı qüvvələr var, hansısa üsyan qaldırmağa və ya açıq müqavimət göstərməyə gücləri varmı, amma indi onların fəal şəkildə təxribat fəaliyyəti ilə məşğul olacağına da şübhə etmirəm. Onlar Silahlı Qüvvələrə imkan daxilində hərbi komandanlıq və idarəetmə sistemi, rabitə və maddi-texniki təchizat və s. tarazlığın pozulmasına kömək edəcəklər.
- Artıq qeyd etdiniz ki, Ukraynanın cənubunda işğalçıların qanını tökməkdə bizə kömək edən dağıdılmış körpülər də sol sahili azad etməli olduğumuz zaman bizim üçün problemə çevriləcək, elə deyilmi? Biz nə edirik, nə etməliyik, necə davranmalıyıq?
- Onların böyük problem olacağını düşünmürəm, çünki artilleriyamızın atış məsafəsində bizim üstünlüyümüz var. Və əslində, Dnepr çayına çıxışla yanaşı, artilleriya dueli də başlayacaq. Kim qalib gəlsə, qoşunların keçməsini, yəni sol sahildə körpü başlığının yaradılmasını təmin edəcək. Üstünlüyə görə bizim belə bir imkanımız var - sol sahildə heç olmasa kiçik bir təhlükəsiz zona yaratmaq və qoşunları oraya köçürmək üçün.
Düşünürəm ki, təxminən eyni üsullar tətbiq olunacaq - ponton keçidlərinin tikintisi və digər gəmilərdən istifadə edərək qoşunların köçürülməsi tamamilə mümkündür,
Mənim subyektiv fikrim budur ki, Dnepr çayından Xerson vilayətində keçid bizim qoşunların Melitopol, Zaporojye istiqamətində zərbəsi ilə tandemdə ola bilər. Yəni ki, iki tərəfdən giriş. Sonra rus qüvvələrinin çoxu Melitopolun müdafiəsi üçün şimala çəkiləcək. Niyə? Hücuma başlasaq, onlar dərhal mühasirəyə düşə bilərlər. Novaya Kaxovka da oradadır və bu, Rusiya üçün Krıma su deməkdir.
- Biz üç tərəfdən zərbə vurmağa qadirikmi? Mən Krımda hərbi obyektlərə zərbələr endirmək və bununla da özümüzü daha da təhlükəsiz etməkdən danışıram...
- Krımda zərbələr uzaqdan atəş nöqtələrinin məhv edilməsi vasitəsidir. Deməli, cəbhədəki vəziyyətdən bir az fərqlidir. Yeri gəlmişkən, biz Xarkov əməliyyatını təzə keçirəndə Krıma hücum etmişdik. Sonra fasilə, sükut yaşadıq və yenə də Krıma hücumu davam etdirdik. Deməli, onlar bir-birinə bağlı ola bilər, amma bu gün mən deyərdim ki, bu, paralel prosesdir – düşmənə atəş zərbəsi endirmək üçün.
Amerikalılardan bunu xahiş edirik: bizə ATACMS verin ki, biz eyni Donetsk, Luqansk, Zaporojye vilayətlərinin və s., eyni Krım ərazisindən, dövlət sərhədinə qədər atəş açaq.
- Ruslara mümkün qədər çox problem yaratmaq üçün indi Krımda hansı obyektləri vurmalıyıq?
- İndi əsas obyektlər körpü və dəmir yoludur. Körpü - qoşunların təminatını dayandırmaq üçün və dəmir yolu - qoşunların köçürülməsini dayandırmaq üçün.
Krımda 10 min nəfərə qədər motoatıcı diviziya yaradılacağına dair kəşfiyyat məlumatımız var. Artıq ora texnika gətirilir və səfərbər edilmiş insanların ilk dəstələri gəlməyə başlayır. Sevastopolda Qara Dəniz Donanmasının 80-ci Dəniz Briqadası artıq 3000-ə yaxın səfərbər olmuş şəxsi heyəti qəbul edib və indi onların təlimlərinə başlayacaqlar. Və biz bilirik ki, Rusiya Federasiyası qoşunların köçürülməsində əsasən dəmir yolundan istifadə edir. Buna görə də Perekopdakı körpülərə nəzarət və dəmir yolu üzərində nəzarət - bu, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin əsas vəzifəsi olacaq.
- Və sizcə, Krım tezliklə vurulacaqmı?
- Məncə, bəli. Amma çox güman ki, Xersonu azad etdikdən sonra olacaq. Dnepr çayına çıxışla Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin əsas diqqəti Krımdan logistika marşrutu üzrə Perekopa yönələcək. Bu yerdə Dneperi məcbur etməsək də, atəş gücümüzlə Perekopa çata bilərik, onu idarə edə bilərik.
- İş çoxdur, vəziyyət də asan deyil. Donetsk və Luqansk vilayətlərində bu, daha çətin olacaq. Uzun illər işğal altında olan böyük şəhərləri necə azad etmək olar?
- Deyim ki, Donetsklə bağlı heç bir xüsusi problem yoxdur, çünki Donetskdə qoşun yoxdur. Rus qarnizonlarının hamısı əsasən sənaye zonaları ətrafında səpələnib. Bölgə doldu, mən razıyam, amma şəhərin özü yox. Avqust ayında biz Donetsk üzərindəki Demidov yüksəkliyinə çıxdıq və sənaye zonalarına və anbarları yandırdıq. Biz orada həm avadanlıqları, həm də anbarları məhv etdik. Mümkündür ki, bu şəhərə girib azad edə bilək. Bu, birinci variantdır. İkinci seçim isə odur ki, biz şəhərlər arasında hərəkət edə, sadəcə olaraq şəhərləri mühasirəyə alıb düşməni təslim olmağa məcbur edə bilərik. Və ya onlar mühasirəyə düşməmək üçün qaçmağa məcbur edə bilərik. Kifayət qədər variant var. Bütün məsələ Silahlı Qüvvələrin ehtiyatlarından və imkanlarından asılıdır.
- Bəs azad etdikdən sonra oradakı separatçıları necə təmizləmək məsələsi də var. Bu bölgələrdə Ukraynanın düşmənləri ilə yanaşı, Ukraynanı istəyənlər də var. Separatçıları necə müəyyənləşdirəcəyik?
- Bilirsiniz, mən yəqin ki, beynəlxalq hüquq təcrübəsi əsasında hərəkət edərdim. Bu ərazilərdə yerli şura rolunu oynayacaq müvəqqəti komissiyalar yaratmaq lazımdır. Və onlarla birlikdə təbii ki, yerli əhali tərəfindən amnistiyaya məruz qalan hüquq komissiyaları da olacaq. Məncə, hər kəs bu komissiyalardan keçməlidir.
Cinayət törədənlər, əlinə silah alanlar, burada seçim yoxdur - onlar rus qoşunları ilə birlikdə getməlidirlər. Əks halda, törətdikləri cinayətlərə görə cinayət məsuliyyəti daşımalıdırlar. Cinayət törətməyən əsas əhali üçün isə məncə, heç bir problem olmayacaq. Komissiya bir adama amnistiya verir, ona Ukrayna dövlətindən sənədlər veriləcək və o, adi konstitusiya quruluşunda həyatını davam etdirəcək.
Düşünürəm ki, bizim üçün vacib olan sərhədimizə çıxmaq, onu möhkəmləndirməkdir ki, Ukraynaya başqa işğal cəhdlərini mümkünsüz edək.
- İran pilotsuz təyyarələri Belaya Tserkova hücum etdi. Niyə əvvəllər onlar əsasən Odessa və Nikolayevə hücum edirdilər, amma bu gün artıq Kiyev vilayətinə hücuma can atırlar?
- Biz bilirik ki, Rusiya Federasiyası indi Belarus Respublikasında öz iştirakını tədricən artırmağa başlayır. Yeri gəlmişkən, bu, Rusiya Federasiyasının raketlərlə bağlı vəziyyətinin yaxşı olmadığını deməyə əsas verir. Əgər əvvəllər raket zərbələri endirirdilərsə, bu gün... Baxın, Qara dənizdə beşə yaxın “Kalibr” raket daşıyıcısı var. Bir yaylım atəşi 32 raket yarada bilər. Amma heç bir yaylım atəşi yoxdur. Əsas zərbələr isə S-300 kompleksinin yenidən parlayan raketlərinin köməyi ilə endirilir.
Kəşfiyyatımızın məlumatına görə, onlar hardasa 300-ə qədər dron alıblar. Tehrandan Moskvanın Vnukovo hava limanına üç reysin getdiyi görülüb. Rusiya Silahlı Qüvvələrinin hərbi nəqliyyat İl-76 ilə... İndi bu 300 pilotsuz təyyarədən istifadə etməyə çalışırlar.
- İran pilotsuz təyyarələri indi Kiyev üçün nə dərəcədə təhlükəlidirlər. Nəinki vilayətə, hətta paytaxta da yaxınlaşa bilərlərmi?
- Əlbəttə, ola bilər. Təəssüf ki, biz bu dronların performans xüsusiyyətlərini praktikada müəyyən edə bilmirik. Hətta İran da onları dəqiq deyə bilmir. Sadəcə deyirlər ki, bu Şahed-136 2 min kilometrə qədər uça bilir. Bu qədər yanacağın haradan gəldiyini bilmirəm, məncə, bunlar çox yüksək rəqəmlərdir. Ancaq hətta coğrafi olaraq da deyim - Belaya Tserkova Kiyevdən çox da cənubda deyil. Əgər dronlar həqiqətən də Belarusdan uçubsa, deməli, paytaxt üzərində uçublar.
- Kiyev üzərində İran pilotsuz təyyarələrinin öhdəsindən gələ biləcək bir növ hava hücumundan müdafiə sistemimiz varmı?
- Kiyev Ukraynanın digər şəhərlərindən heç nə ilə fərqlənmir. Etdiyimiz yeganə iş partnyorlarımızdan bizə S-300 sistemləri tədarük edərək ölkə daxilində hava hücumundan müdafiə sistemini gücləndirmək oldu. Biz hava hücumundan müdafiə sıxlığını artırmışıq. Hava hücumundan müdafiə sıxlığı nə qədər yüksək olsa, bir o qədər yaxşı olar. Belaya Tserkovun kifayət qədər böyük hərbi şəhərciyi var və bu, yəqin ki, Rusiya Federasiyasını daha çox maraqlandırır. Düşünürəm ki, ona görə də hədəfə alına bilər. İkincisi, ola bilsin ki, onlar konkret olaraq Kiyevin yanından uçmağa qadir olduqlarını göstəriblər və növbəti hücumun Kiyevə ola biləcəyinə işarə edirlər.
- Kiyevə uzun müddət raket hücumları olmayıb. Bunun səbəbi maraqlıdır. Siyasi səbəblər, yoxsa paytaxt hava hücumundan müdafiə ilə bu qədər etibarlı şəkildə qorunur?
- Hesab edirəm ki, daha çox, yəqin ki, siyasi səbəblər var. Məsələ burasındadır ki, görünür, raketlərin sayı azalır. Ona görə də raket zərbələrinin də sayı da azalıb. Üstəlik, biz aviasiyanı çıxardıq, Rusiya aviasiyası may ayından bəri uzun müddətdir ki, ölkənin dərinliklərinə uçmur. Və siyasi o mənada ki, səfirliklərin əksəriyyəti Kiyevə qayıtdı. Kiyev vurulursa, Moskva Kiyevdə hansısa əcnəbi vətəndaşı da vurmalıdır... Bu, Kiyevə müdafiə və ya şəhər üzərində hava hücumundan müdafiə çətirinin yaradılması baxımından kömək edir.