Rauf Mirqədirov: “Bəyanatın mətnində Rusiya tərəfindən əvvəlcədən müəyyən edilmiş heç nə yoxdur”
Dünən Soçidə Rusiya və Azərbaycan prezidentləri Vladimir Putin və İlham Əliyev və Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan arasında üçtərəfli görüş keçirilib. Görüşdən sonra tərəflər mətnində Qarabağdan bəhs edilməyən birgə bəyanat qəbul ediblər.
Görüş ərəfəsində bəzi ekspertlər ehtimal edirdilər ki, Paşinyan Əliyevin onlarla razılaşmayacağını əvvəlcədən bilərək, Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda qalma müddətinin uzadılması ilə bağlı Putinin bütün təklifləri ilə qəsdən razılaşır.
Bu iddiaların nə dərəcədə doğrudur? 10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanata əsasən Rusiya sülhməramlılarının qalma müddəti başa çatdıqdan sonra onlar Azərbaycan ərazisini tərk edəcəklərmi?
Prosesləri AYNA-ya şərh edən tanınmış politoloq Rauf Mirqədirov deyib ki, Soçidəki görüşün nəticələri bir sıra fikirlər doğurur: “Görüşdən sonra tərəflərin verdiyi yekun bəyanatda Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində Rusiyanın müstəsna rol oynaması faktı qeyd olunmur. Mətndə mümkün insidentlərin qarşısının alınmasında Rusiya sülhməramlılarının guya müsbət rolu vurğulanır, lakin sülhməramlı kontingentin gələcəyi ilə bağlı heç nə yoxdur. Bildiyiniz kimi, görüş ərəfəsində Paşinyan Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda qalma müddətinin daha 10-15 il uzadılmasına razılıq verdiyini açıqlamışdı. Yekun bəyanatda Rusiya sülhməramlılarının regionda gələcək iştirakı ilə bağlı heç nə yoxdur”.
“Üçüncü və çox mühüm məqam ondan ibarətdir ki, mətndə Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası ilə bağlı konkret heç nə yoxdur. Bunlar Rusiyanın özü üçün prioritet hesab etdiyi çox vacib məsələlərdir”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Onun sözlərinə görə, yenə də təsadüfi deyil ki, görüş ərəfəsində Paşinyan Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə nəzarəti Rusiyaya verməyə hazır olduğunu bəyan etmişdi: “Görüşdə tərəflər bu məsələni qaldırmayıb. Bəyanatın mətnində biz Rusiya tərəfindən əvvəlcədən müəyyən edilmiş heç nə, o cümlədən sülh müqaviləsinin imzalanmasını görmürük. Yəni, deyə bilərik ki, Azərbaycan və Ermənistan Putinin təzyiqlərinə boyun əyməməyi, onun münaqişənin həlli planını qəbul etməməyi bacardı. Rusiya lideri özü də etiraf edib ki, bəyanatın mətnindən bəzi müddəalar çıxarılıb. Hesab edirəm ki, Azərbaycana və Ermənistana çox böyük təzyiqlər var idi və onlar buna tab gətirə bildilər”.
“Eyni zamanda, görüşdən sonra Paşinyan Ermənistanın Rusiyanın bütün təklifləri ilə razılaşdığını bəyan edib. Belə çıxır ki, Putinə müqavimət göstərmək üçün müəyyən resursa malik Əliyevə ciddi təzyiq cəhdləri edilib. Amma, ən azından Rusiya münaqişənin həllinə nəzarəti bərpa edə bilmədi. Çox güman ki, bundan sonra biz digər təşəbbüslərin davam etdirilməsinin, Vaşinqton ssenarisinin, başqa variantların nəzərdən keçirilməsinin şahidi olacağıq, baxmayaraq ki, Paşinyan bu paketi “Azərbaycan paketi” adlandırıb”, - deyə Mirqədirov söyləyib.
Analitik istisna edir ki, Paşinyan Putinin bütün təklifləri ilə ona görə razılaşıb ki, Əliyevin Azərbaycan üçün əlverişsiz olan variantlardan imtina edəcəyini 100 faiz bilirdi: “Fakt budur ki, Paşinyanın başqa seçimi yox idi. Putinin “Valday” Forumu zamanı dediklərini xatırlayaq. O bildirib ki, əgər Paşinyan Qarabağı tam Azərbaycanın nəzarətinə keçirmək istəyirsə, deməli, Rusiya buna qarşı deyil. Yəni bu, Ermənistan cəmiyyətinə Paşinyanın Qarabağı təslim etməyə hazır olması mesajı kimi idi. Və ancaq, guya Putin bunun qarşısını alır. Rusiya lideri Paşinyanı da hədələyib ki, Rusiya oradan getsə, bundan sonra nələr olacaq… Paşinyanın başqa seçimi yox idi. O, vəziyyətə xüsusi reaksiya verən kifayət qədər situativ bir insandır. Onun strateji siyasi yanaşması yoxdur və daha çox öz taleyi maraqlandırır. Paşinyan öz hakimiyyətini saxlamaq istəyir. O, başa düşür ki, onun taleyi əsasən Putinin əlindədir. Və Putin belə hədələyici bəyanatla çıxış edən kimi Paşinyan dərhal Rusiyanın nizamlama planı, sülhməramlıların qalma müddətinin uzadılması, Azərbaycanla sərhədin Moskvanın nəzarətinə keçməsi ilə razılaşdığını bildirdi. Amma çox güman ki, o, həqiqətən də İlham Əliyevin belə şərtlərlə razılaşmayacağına ümid edirdi”.
Azərbaycan liderinin davranışına toxunan ekspert Putinin Əliyevlə söhbətində kifayət qədər ciddi arqumentlərin olduğunu qeyd edib: “Hələ bu görüş başlamazdan əvvəl mən Əliyevin manevr qabiliyyətinin və imkanlarının olduğunu bildirmişdim. Rusiyanın Azərbaycana Rusiya sülhməramlıları, azərbaycanlı əmək miqrantları və s. formasında təzyiq rıçaqları var. Amma bu gün radikal tədbirlərdən istifadə Putin üçün sərfəli deyil, çünki Türkiyə faktoru var. Bu gün az sayda dünya lideri Putinlə ünsiyyətə hazırdır, lakin Ərdoğan bu siyahıdan istisnadır. Bu, NATO-ya daxil olan ölkənin anti-Rusiya sanksiyalarına qoşulmaqdan imtina etdiyi yeganə lideridir. Bu, müəyyən dərəcədə Rusiyaya Türkiyə vasitəsilə sanksiyalardan yan keçməyə imkan verir. Yəni Türkiyə ilə münasibətləri gərginləşdirmək Putinə sərfəli deyil. İlham Əliyev Qərb dövlətlərindən də müəyyən təminatlar alıb. Təsadüfi deyil ki, Paşinyan Vaşinqtonun nizamlanma planını “Azərbaycan planı” adlandırdı və sanki Bakının Amerikanın gedişatı ilə razılaşdığına eyham vurur”.
Problemin gələcək inkişaf perspektivlərinə toxunan müsahibimiz xatırladıb ki, hazırda kollektiv Qərblə Rusiya arasında qlobal mübarizə gedir və Cənubi Qafqazda mövcud vəziyyət bu qarşıdurmanın tərkib hissəsidir: “Burada bəzi məqamlara diqqət yetirmək vacibdir. Son aylar ərzində Avropa Şurasının Prezidenti Şarl Mişel Azərbaycan və Ermənistan liderləri ilə dörd dəfə görüşüb. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken də onlara bir neçə dəfə zəng edib. Bu məmurlar diqqətlərini Cənubi Qafqaza yönəltməyəcək qədər məşğuldurlar. Ancaq məsələdə qlobal komponentlər olduğu üçün bunu etdilər. Qərbə Cənubi Qafqaz ölkələrinin Rusiyadan müstəqil olması lazımdır. Bizim regionumuz Qərb tərəfindən Azərbaycan və Ermənistanın rolunun çox mühüm olduğu nəqliyyat və enerji qovşağı kimi qəbul edilir. Ona görə də Qərb açıq şəkildə bəyan edir ki, Rusiyanı bölgədən sıxışdırıb çıxarmağa çalışır. Bu mübarizə davam edəcək. Ukraynadakı qarşıdurmanın necə bitəcəyindən çox şey asılıdır. Vacibdir ki, bu gün Rusiya Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həlli ilə bağlı təşəbbüsü Qərbin əlindən ala bilmədi”.