Kişi qonaqlar üçün restoranın adı bir az fərqli səslənir – “Qovurma” yox, “Qovulma”
Azərbaycanda tez-tez absurd qaydalarla rastlaşmaq olar. Məsələn, kişi şortik geyindiyi üçün parka buraxılmaya bilər. Amma bu, o qədər də pis nümunə deyil, çünki, bəzən elə olur ki, kişi ən son dəbdə geyinsə belə, restorana buraxılmır.
Bu sözlər özlərini ailəvi restoran kimi təqdim edən iaşə obyektlərinə aiddir. Yəni kişilər yalnız qadınların müşayiəti ilə bu müəssisələrə baş çəkə bilərlər. Qadınlar olmadan kişilərin bu qurumlara daxil olması qəti qadağandır. Və eyni zamanda, qadınlar kişilərin müşayiəti olmadan bu müəssisələrə sərbəst buraxılırlar. Bu isə artıq kobud qanun pozuntusudur.
Axı, Azərbaycan Konstitusiyasının 25-ci maddəsinin ikinci bəndinə əsasən, qadın və kişi bərabər hüquq və azadlıqlara malikdir. Üçüncü bənddə isə göstərilir ki, insanın və vətəndaşın hüquq və azadlıqlarının irqi, etnik mənsubiyyəti, dini, dili, cinsi, mənşəyi, əqidəsi, siyasi və sosial mənsubiyyətinə görə məhdudlaşdırılması qadağandır.
Bəzi iaşə obyektlərinin ziyarətçilərin zahiri görünüşü üçün konkret şərtlər irəli sürməsi tamam başqa məsələdir, lakin eyni zamanda, bu şərtlər mövcud qanunvericiliyə zidd olmamalıdır. Qanuna görə, şortik və çəkələk geyinən heç kəsin, hətta kişidirsə, restorana giriş qadağan edilə bilməz. Bu halda qurumların vətəndaşları içəri buraxmaqdan imtina etmək hüququ yoxdur, lakin onlardan müəyyən ədəb həddinə riayət etmək tələb oluna bilər.
Gəlin əsassız olmayaq və konkret bir fakta keçək. Hazırda Bakının turistik məkanlarından birinə çevrilmiş Balaxanı qəsəbəsində eyniadlı milli mətbəxin məşhur yeməyinin adını daşıyan “Qovurma” restoranı fəaliyyət göstərir.
Əvvəllər bu restoranın yerində şadlıq evi var idi ki, Balaxanıya turist axını artdıqdan sonra onu səviyyəyə uyğunlaşdırmaq üçün elit bir quruma çevirmək qərara alınıb. Baxmayaraq ki, tək kişilər bu restorana buraxılmasa, hansı səviyyədən danışmaq olar? Əgər bu qurumu ziyarət etmək istəyirlərsə, o zaman nə qədər qeyri-müəyyən səslənsə də, təcili olaraq qadın tapmaq lazımdır.
Məhz bu sətirlərin müəllifi çoxdan görmədiyi dostunu Balaxanıya, “prestijli” bir qurumda oturmağa dəvət etmişdi. Restoranın rəhbərliyi lütfkarlıqla bizə vəziyyətdən “çıxış yolu” təklif etdi. Məlum oldu ki, əgər kişi onu müşayiət edəcək qadın tapa bilmirsə, o zaman onlara küçənin qarşı tərəfindəki kabinetlərdə yerli restoranın yeməklərini yeməyə icazə verilir. Baxmayaraq ki, bu fakt restoran administrasiyasının “alçaltmaq” təzahürünə ən çox bənzəyir, çünki kişilər üçüncü dərəcəli insanlar olmasa da, özlərini ikinci dərəcəli insanlar kimi hiss edirlər.
Görünür, bu kabinetlərdə kişilərin özlərini daha az tənha hiss etmələri üçün orada bəzən yemək qoxusunun cəlb etdiyi yerli pişiklərə də rast gəlmək olar. Və bəlkə də, bu, xüsusi ironiya məqsədi ilə edilib ki, ziyarətçilər özlərini heyvanlarla eyniləşdirsinlər. Xüsusən də kabinetlərdə siqaret çəkməyin qadağan olunması ilə bağlı Azərbaycan dilində savadsız yazılmış yazı fonunda bunu istisna etmək olmaz. Əgər rəhbərlik ölkə Konstitusiyasına hörmət etmirsə, vətəndaşların hüquqlarını pozursa, o zaman dövlət dilinə hansı hörmətdən danışmaq olar?
Belə bir qadağanın Balaxanıya turist kimi gələn əcnəbi kişilərə şamil olub-olmaması ilə bağlı suala restoran işçiləri müsbət cavab veriblər. Belə çıxır ki, potensial kişi qonaqlar üçün bu restoranın adı bir az fərqli səslənir – “Qovurma” yox, “Qovulma”!
Azərbaycan Otellər və Restoranlar Assosiasiyasının İdarə Heyətinin sədri, Ekoturizm Assosiasiyasının icraçı direktoru Samir Dübəndi AYNA-ya açıqlamasında belə hallardan xəbərdar olduğunu deyib: “Vətəndaşlar bunu ayrı-seçkilik hesab edirlər və bunun səbəblərini bilirik. Bu restoranların sahibləri müəssisələrində yalnız ailələrin istirahət edəcəyinə inanırlar. Bu yerləri ziyarət etmək üçün onların daxili qaydalarını əvvəlcədən öyrənmək daha yaxşıdır. Restoranın sahibini heç nədə günahkar görmürəm”.
“Bu qurumun konsepsiyası ondan ibarətdir ki, o, yalnız ailə və ya şirkət şəklində gələn, aralarında qadınların da olduğu ziyarətçilərə xidmət göstərməyi gözləyir. Baxmayaraq ki, burada ayrı-seçkilik elementi olsa da, xatırladacağam ki, müəyyən obyektlərdə ora yalnız cütlüklərin girməsinə icazə verilən qaydalar var. Məsələn, diskotekalar, gecə klubları və s... Bu, orada qadınların olmasını təmin etmək üçün edilir, bəzi kişi kampaniyalarından fərqli olaraq, neqativ halların daha az olması məqsədilə”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Bu, mütəxəssisin fikridir, lakin eyni zamanda, hesab edirik ki, bu qayda Balaxanının turistik imicinə mənfi təsir göstərə bilər. Bütün kişilərin, o cümlədən xarici turistlərin restorana daxil olması qadağandır. Bütövlükdə, adını çəkdiyimiz məkanda bu restoran yeganə yerdir ki, Azərbaycan mətbəxinin bir çox təamlarını və hətta canlı musiqi təqdim edir. Lakin kişi turistlər bu cür həzdən məhrum olacaqlar.
Qurumun pozuntuları bu faktlarla məhdudlaşmır. Restoranın işçiləri arasında azyaşlı oğlanı görmək olar. Bu gün Azərbaycanda işləmək üçün qanunla nəzərdə tutulmuş minimum yaş həddi 15-dir, amma görünür, administrasiya Konstitusiya kimi, buna da əhəmiyyət vermir.